تعریف اسرار تجاری: هر نوع اطلاعات که دارای ارزش اقتصادی مستقل بالقوه یا بالفعل یا ارزش رقابتی است، به سبب آنکه عموما ناشناخته است و به سادگی و از طرق قانونی قابل دستیابی یا احراز نبوده و دارنده قانونی، تدابیر متعارفی را برای حفظ محرمانگی آنها ترتیب می دهد.
ویژگی های اسرار تجاری: ویژگی های قابل ذکر برای اسرار تجاری عبارتند از واجد ارزش اقتصادی مستقل باشد، افشاء نشده باشد، مالک آن اقدامات متعارفی به منظور حفظ و عدم افشای آن انجام داده باشد:
- ارزش تجاری مستقل داشته باشد: اسرار تجاری مانند کالای سرمایه ای ارزشمندی است که نقش مهمی در سود دهی شرکت ها و بنگاه های تجاری دارد. اسرار تجاری علاوه بر ارزش مستقل مزایای رقابتی نیز برای دارنده خود فراهم می آورد. بدین معنی که راز تجاری، دارنده را از لحاظ رقابتی در موضع قوی تر نسبت به رقبای خود که وقوفی به اطلاعات مذکور ندارند می نشاند. ارزشی که اسرار تجاری ارائه می کند ممکن است بالفعل باشد مثل فرمول سری تولید شیشه ها با مقاومت بالا که عملیاتی شده و محصول آن به بازار عرضه گردیده است. یا ممکن است ارزش مزبور بالقوه باشد، یعنی با آنکه اطلاعات محرمانه هنوز در امر تولید یا ارائه خدمات مورد بهره برداری واقع نشده اند اما این قابلیت را دارند که با بکارگیری آنها بتوان منافعی به دست آورد.
- افشاء نشده باشد: اطلاعاتی در دایره اسرار تجاری قرار می گیرند که عموما ناشناخته باشند. اگر اطلاعات در دسترس عموم باشد یا در تجارتی که به کار گرفته می شود آگاهی عمومی نسبت به آن وجود داشته باشد، راز تجاری به حساب نمی آید.
- اقدامات متعارف مالک برای حفظ و عدم افشاء اطلاعات: مالک باید اقدامات لازم را برای محرمانه نگاه داشتن اطلاعات سری خود انجام داده باشد. برای مثال، در صورتی که فردی را در شرکت خود استخدام کند که به اطلاعات محرمانه دسترسی دارد باید از او تعهدی مبنی بر عدم افشاء اسرار در طول مدت استخدام و حتی پس از اتمام رابطه ی استخدامی اخذ نماید.
مصادیق اسرار تجاری: مصادیق اسرار تجاری بسیار گسترده است با این حال می توان آن را به اطلاعات کاری، فراگردها (اطلاعات گردآوری شده در زمینه های مختلف)، اطلاعات مالی، ایده ها، اطلاعات علمی و فنی و اطلاعات رایانه ای تقسیم کرد.
- اطلاعات کاری (Business information): اطلاعات داخلی یک شرکت را می توان در دسته اسرار تجاری طبقه بندی نمود اگر افشای آنها تأثیر منفی بر رقابت شرکت گذارد. اطلاعات مانند طرحهای تجاری (راهبردهای کلی که مدیران برای ساماندهی فعالیت شرکت پیش بینی کرده اند)، طرحهای بازاریابی (جزئیات اقداماتی که به هدف توسعه بازار مصرف محصولات یا عرضه خدمات صورت می گیرند) و طرح های تبلیغاتی.
- فراگردها (Compilation): فراگردها نتیجه گردآوری اطلاعات در زمینه های مختلف هستند که با احراز شرایط از آنها به عنوان مصادیق اسرار تجاری یاد می شود. از مصادیق مهم فراگردها لیست مشتریان و پایگاه داده ها هستند.
- اطلاعات مالی (Financial Information): اطلاعات مالی اشخاص برای رقبا و شرکای تجاری اهمیت وافری دارد. زیرا اشخاص بر اساس این اطلاعات فعالیتهای تجاری خود را مدیریت میکنند. هزینه های کلی یک شرکت در یک مدت فعالیت، اطلاعات فروش کالاها، اطلاعات مربوط به قیمت تمام شده، اطلاعات بودجه، تراز مالی، تعهدات بانکی و میزان دیون سهم سرمایه گذاری سهامداران از مصادیق اسرار تجاری محسوب میشوند.
- ایده ها: اغلب افراد مفاهیمی را مطرح می کنند که تا کنون مورد بهره برداری قرار نگرفته اند و احتمالا ارزش اقتصادی دارند. محافظت از ایده به عنوان اسرار تجاری زمانی است که ایده وارد سیستمی شود که ارزش بالقوه ایده را می داند. به عنوان مثال فردی برای یک برنامه تلویزیونی ایده ای را مطرح نماید، اگر این فرد در کار تولید برنامه های تلویزیونی نباشد، آن ایده نمیتواند یک مزیت رقابتی بر سایر رقبا محسوب شود. به عبارت دیگر به عنوان اسرار تجاری محسوب نمیشود.
اطلاعات علمی و فنی: این گروه خود شامل موارد متعددی است که از جمله آنها می توان به فرمول ها، اسرار صنعتی و دانش فنی اشاره نمود: الف) فرمولها: فرمولهای ساختی که هم محرمانه اند و هم برای مالک مزیت رقابتی می آورند، به صورت اسرار تجاری طبقه بندی می شود. یک فرمول می تواند از هر ترکیب یا اجزایی که یک محصول خاص را پدید می آورند، تشکیل شده باشد. مانند فرمول نوشابه-های بدون الکل، حلّال های صنعتی. ب) اسرار صنعتی: اسرار تجاری با ماهیت فنی، تکنولوژیکی، علمی یا مکانیکی می باشند. فرآیندها، طرحهای صنعتی ثبت نشده، تکنیکها و روشهای ساخت و ساز و مواردی از این قبیل اسرار صنعتی میباشند. ج)دانش فنی (know-how): دانش فنی همیشه محرمانه نیست اما برای انجام کار به آن احتیاج است. اگرچه دانش فنی ترکیبی از اطلاعات سری و غیر سری می باشد، شرکت معمولا آن را به عنوان راز تجاری تلقی می کند و با کارکنانی که با آن سر و کار دارند قرارداد عدم افشای اسرار امضاء میکنند. در کنار دانش فنی که عمدتا می توان آن را بصورت مکتوب و در قالب اسناد منتقل کرد، (show-how) قرار می گیرد که منظور از آن دانسته هایی است که تنها از طریق آموزش قبل انتقال هستند و بدون تردید از مصادیق بارز اسرار تجاری هستند. - اطلاعات رایانه ای: تأثیر تجارت الکترونیک بر اطلاعات محرمانه این است که نوع الکترونیکی اطلاعات محرمانه از مصادیق اسرار تجاری هستند که از جمله آن می توان به نرم افزارها، برنامه ها و کدهای رایانه ای اشاره کرد.