حفاظت از حق اختراع به وسیله‌ی ثبت آن یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که شرکت‌ها از طریق آن می‌توانند از دارایی‌های خود محافظت کنند. حق ثبت اختراع برای شما یک فرصت برتری بی نظیر در مقابل سایر رقبا در بازار فراهم می‌نماید. با حفاظت از حق ثبت اختراع، کسب و کار شما می‌تواند همراه با تکنولوژی‌های جدید پیش برود و شما قبل از اقدام رقبا می‌توانید تکنولوژی خود را تکمیل نموده و آن را توزیع نمایید. همچنین مهمتر از آن ثبت اختراع به شما اجازه می‌دهد از این که تازه واردها پایگاه ثابتی در خصوص آن تکنولوژی با آن ویژگی‌ها به دست آورند ممانعت نمایید. حفاظت از ثبت اختراع مانع از این می‌شود که رقبای شما به ساخت، فروش، پیشنهاد برای فروش و یا واردات فناوری در کشور یا کشورهایی که حق ثبت اختراع در آن‌ها محافظت می‌شود بپردازند. این نوع انحصار به خصوص در جایی که در آن فناوری‌های کلیدی درگیر باشند بی اندازه ارزشمند است. اما ثبت اختراع ارزان نیست. بیشتر کسب و کارها استطاعت این را ندارند که به ثبت تمام پیشرفت‌های تکنولوژیک خود بپردازند. پس چگونه کسب و کارها می‌توانند به طور مؤثر تکنولوژی و استراتژی ثبت اختراع خود را در هنگامی که نیاز دارند مورد حفاظت قرار دهند.
در این جا پنج نکته برای مدیریت دارایی‌های ناشی از اختراع وجود دارد که آن‌ها را بیان می‌کنیم:
1- اولویت بندی اختراعات
این امر ساده به نظر می‌رسد، اما اگر شما می‌خواهید در کسب و کارتان دارایی‌های مبتنی بر ثبت اختراع را به حداکثر برسانید نیاز دارید که به ثبت رساندن اختراعات تکنولوژیک خود را در اولویت قرار دهید. به ویژه آن دسته از تکنولوژی‌هایی که شرکت شما آن‌ها را با ارزش تلقی می‌نماید و برای ادامه‌ی حیات شرکت ضروری می‌باشند. به حداکثر رساندن دارایی‌های مبتنی بر ثبت اختراع به تعهد گسترده‌ی شرکت مبنی بر حفاظت از دارایی‌های فکری نیاز دارد. این بدان معنی است که آموزش کارکنان در خصوص پیشرفت و توسعه نیز می‌تواند مورد ثبت قرار گیرد. متأسفانه بسیاری از مهندسان، توسعه دهندگان و پرسنل تحقیق و توسعه پیشرفت‌های تکنولوژیک خود را نادیده می‌انگارند و این در حالی است که شناسایی تمام اختراعات ممکن به معنای بهره برداری بیشتر از تکنولوژی برای توسعه‌ی شرکت است.
به حداکثر رساندن دارایی‌های مبتنی بر ثبت اختراع همچنین به معنی آموزش مدیریت در خصوص هزینه‌های مرتبط با فناوری ثبت اختراع است. می دانیم کسب حق ثبت اختراع ارزان نیست، اما با این حال سیستم‌هایی مانند معاهده‌ی همکاری ثبت اختراع یا پی سی تی [۱] با ارائه‌ی ابزاری مقرون به صرفه در خصوص ثبت اختراع به صورت بین‌المللی به وجود آمده و به این امر کمک شایان توجهی کرده‌اند. هزینه‌های ثبت اختراع باید به عنوان یک سرمایه گذاری در شرکت دیده شوند و نباید هزینه‌هایی باشند که به تدریج حذف می‌شوند. در نهایت باید گفت شاید مهمتر از همه اولویت بندی ثبت اختراعات به معنای اجرای اختراعاتی است که شما در مقابل متخلفان کسب کرده‌اید. اقدامات و دعاوی در مقابل نقض اختراع بسیار گران قیمت هستند اما بدون اجرا ثبت اختراع بیشتر از کاغذی که بر روی آن چاپ شده است ارزش ندارد.
2- شناسایی اولیه
یکی از مهم‌ترین نکات برای مدیریت اختراعات خود و دارایی‌های بالقوه‌ی ثبت اختراع این است که یک فرآیند در محل برای شناسایی پیشرفت‌های تکنولوژیک کلیدی اولیه در فرآیند توسعه وجود داشته باشد.
دانستن این که چه چیزی فناوری در حال توسعه است و با دقت ارزیابی کردن آن با نگاه به سمت بازار اجازه خواهد داد که شرکت به جمع آوری سرمایه‌های لازم برای محافظت از پیشرفت‌های کلیدی بپردازد. این ارزیابی نباید فقط به پرسنل و کارکنان تحقیق و توسعه محدود شود. در حالت ایده ئال برای حداکثر بازده، بازاریابی کلیدی، پرسنل مدیریت و فروش باید همگی در این ارزیابی همراه با کارکنان تحقیق و توسعه و یک وکیل متخصص در ثبت اختراع شرکت نمایند. مادامی که این ارزیابی انتقادی است باید سریع نیز باشد. تحقیق و توسعه اغلب در یک سرعت آشفته حرکت می‌کند. ارزیابی نباید این فرآیند را کند نماید اما باید در یک راه و روشی که برای ارزیابی و شناسایی یکپارچه و بدون درز اجازه می‌دهند یکپارچه شود و شاید مهمتر از همه این که شناسایی اولیه‌ی فناوری‌های کلیدی می‌تواند به جلوگیری از افشای غیر مجاز کمک نماید. زمانی که فناوری در معرض عموم قرار می‌گیرد (خواه از طریق استفاده، انتشار، فروش یا عرضه برای فروش) توانایی ثبت اختراع را از دست می‌دهد. این اعمال اثر تازگی و جدید بودن در فناوری که نیاز اصلی برای ثبت اختراع است را از بین می‌برد. شناسایی فناوری‌های کلیدی در مراحل اولیه می‌تواند به شرکت کمک نماید تا با حفظ توانایی خود برای به دست آوردن حقوق در آن فناوری برای حفاظت آتی، از افشای غیر مجاز جلوگیری نماید.
- درباره‌ی معاهده‌ی همکاری ثبت اختراع (PCT)
معاهده‌ی همکاری ثبت اختراع به کاربران سیستم ثبت اختراع ابزاری کارآمد و مقرون به صرفه برای حفاظت از اختراعاتشان در سطح بین‌المللی ارائه می‌دهد. این پیمان نیاز به ثبت اختراع ملی یا منطقه‌ای به صورت جداگانه و تشکیل پرونده در هر کشور را حذف می‌نماید. اعطای حق ثبت اختراع نهایی با این حال تحت کنترل دفاتر ثبت اختراع ملی یا منطقه‌ای مربوطه خواهد بود. با پر کردن یک تقاضانامه‌ی واحد بین‌المللی متقاضی می‌تواند در یک حرکت به طور همزمان در ۱۴۸ کشور حق ثبت اختراع را کسب نماید. این معاهده همچنین به دفاتر ثبت اختراع ملی در خصوص تصمیم گیری کمک می‌کند و دسترسی عموم را به اطلاعات فنی مربوط به اختراعات از طریق پایگاه داده‌ی PATENTSCOPE تسهیل می‌نماید.
درباره‌ی PATENTSCOPE
این سیستم یک سیستم جستجوی جهانی ثبت اختراع است که به طور رایگان در دسترس عموم می‌باشد. این سیستم دسترسی به اطلاعات در خصوص فناوری‌های جدید که اغلب برای اولین بار در تقاضانامه‌های ثبت اختراع فاش می‌شوند را مهیا می‌سازد. این پایگاه داده در حال حاضر بیش از ۵۰ میلیون تقاضانامه‌ی ثبت اختراع را در بر دارد که شامل تقاضانامه‌هایی است که تحت معاهده‌ی همکاری ثبت اختراع به ثبت رسیده‌اند. این پایگاه داده ابزار جستجویی کاربرپسند با چندین زبان زنده‌ی دنیا فراهم آورده که کار کاربر را برای دسترسی به اطلاعات ارزشمند مربوط به فناوری‌های جدید آسان می‌سازد.
3- استفاده از همه‌ی گزینه‌های موجود
تحقیق و توسعه همواره تکنولوژی ارزشمند ایجاد نمی‌کند چرا که وقتی پیشرفت‌های تکنولوژیک رخ می‌دهد برای کسب و کار بسیار با اهمیت است که هر ذره هر چند اندک از بازگشت مالی را از آن استخراج نماید. این فرآیند باید به طور ایده آل برای تضمین این امر که تغییرات ممکن درک شده و توسط تقاضاهای ثبت اختراع اضافی پوشش داده می‌شود شامل پرسنلی که بالا ذکر کردیم با یک وکیل ثبت اختراع واجد شرایط باشد. به طور کلی باید گفت ثبت اختراعات و تقاضانامه‌های ثبت اختراعات متعدد برای تضمین این امر که رقبا قادر نباشند که تکنولوژی را به آسانی تغییر داده و از آن استفاده‌ی منحصر به فرد نمایند باید برای هر راهی که یک تکنولوژی خاص عمل می‌کند و ممکن است عمل کند پر شود.
4- تشویق توسعه
بدیهی است که یکی از کلیدهای دسترسی به یک استراتژی موفق ثبت اختراع یک توالی و جانشینی ثابت از پیشرفت‌های تکنولوژیک جدید و با ارزش است. علاوه بر تحقیق و توسعه‌ی عالی کارکنان و ارزیابانی که قادر به شناسایی تکنولوژی‌هایی هستند که می‌تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد نیاز به یک برنامه‌ی تشویقی مؤثر در خصوص پاداش دادن به افرادی که در این فرآیند درگیر هستند احساس می‌شود. یک کسب و کار باید اطمینان حاصل نماید که همه‌ی تحولات ایجاد شده توسط پرسنل آن منحصراً در مالکیت کسب و کار است و البته این بدان معنا نیست که کارکنان نوآورانه نباید پاداش کافی برای دستاوردهای خود دریافت نمایند. کسب و کار باید یک برنامه‌ی تشویقی ایجاد کند که تمامی کارکنان (نه فقط کسانی که وظیفه‌ی توسعه‌ی فناوری جدید را دارند) به نوآوری در راستای فعالیت‌های شرکت تشویق نماید و جایی که نوآوری به نفع کسب و کار است کسانی که درگیر بوده‌اند باید در سود شریک شوند.
5- چشم داشتن به رقبا
در نهایت این که هر استراتژی مدیریت ثبت اختراع دارایی مثبت باید شامل برخی ایده‌ها در خصوص آن چه رقبا در بازار انجام می‌دهند باشد. این نظارت دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: یکی مبتنی بر دفاع و دیگری مبتنی بر حمله. اول این که با نظارت بر رقابتی که در حال انجام است می‌تواند این اطمینان حاصل شود که در خط مقدم تکنولوژی باقی می‌مانند. نظارت مؤثر در خصوص چشم انداز رقابتی را می‌توان مثلاً از این طریق به دست آورد که فروشندگان در خصوص فناوری‌های جدیدی که با آن مواجه می‌شوند گزارش دهند. پرسنل بازاریابی نیز باید تشویق شوند تا بر آنچه که رقابت در مورد فناوری‌های جدید و توسعه‌ی آن می‌گوید نظارت نمایند. کارکنان کلیدی نیز باید در کنفرانس‌های ملی برای شناسایی روند تکنولوژیک و تحولات در این خصوص شرکت نمایند. این مراحل به کسب و کار این اطمینان را می‌دهد که هیچ گاه از خط مقدم فناوری دور نخواهند ماند. شرکت‌ها همچنین می‌توانند از پایگاه‌های داده‌ی در دسترس عموم مانند PATENTSCOPE برای نظارت بر فعالیت‌های ثبت اختراع رقبا استفاده نمایند و یک تصویر کلی از وضعیت ثبت اختراع یک تکنولوژی خاص در یک کشور یا کشورهای مربوطه به دست آورند.
دلیل دوم برای نظارت این است که موارد نقض به سرعت متوقف و شناسایی شوند. همان‌گونه که اشاره شد حقوق مرتبط با اختراع تا زمانی که اجرا نشده‌اند فاقد ارزش هستند. زمانی که نقض تکنولوژی در بازار رخ داده و یافت می‌شود باید بلافاصله مدیریت به خرج داد و گام‌های مناسبی برای پایان دادن به آن برداشت. کارکنان فروش و بازاریابی نیز باید تشویق شوند تا به طور بالقوه گزارش فعالیت‌های نقض را ارائه کنند و مشتریان نیز باید تشویق شده و انگیزه‌هایی برای دادن چنین گزارش هایی برای آن‌ها ایجاد شود. به وسیله‌ی تحقیق و بررسی فعالانه می‌توان نقض را شناسایی و آن را متوقف نمود با این عملکرد کسب و کار ارزش حق اختراع خود را بالا برده و حداکثر بازگشت سرمایه گذاری در خصوص تحقیق و توسعه را به دست می‌آورد.
[۱]. Patent Cooperation Treaty (PCT)منبع: مجله وایپو