مصاحبه با مهندس مهدی امیری
مدیرعامل شرکت همکاران سیستم
با توجه به این‌که بحث الحاق به معاهدات بین‌المللی برای حمایت از کپی‌رایت آثار خارجی از مدت‌ها قبل مطرح و همیشه هم چالش برانگیز بوده است، این امر چه تأثیری بر بازار و کسب‌وکار شرکت‌های نرم‌افزاری خواهد داشت؟
واقعیتی که در این زمینه وجود دارد، آن است که در این شرایط قیمت تمام شده‌ی تولید بالا می‌رود. وقتی شما ناگزیر باشید بابت ابزارهای تولید نرم‌افزار پول پرداخت کنید، طبیعی است که هزینه‌ها بیشتر می‌شود. استفاده کنندگان نیز لازم است ابزارهای عمومی (مثل OS ها و RDBMS ها) را خریداری کنند، در نتیجه هزینه کلی آن‌ها (TCO) اضافه خواهد شد.
از نظر صنعت نرم‌افزار، به نظرم دو نکته‌ی مثبت وجود دارد:
اول این‌که؛ حجم کسب‌وکار و میزان گردش پول در این صنعت بالاتر می‌رود که در این صورت کسب‌وکار به‌صورت خودکار، جذابیت و پایداری بیشتری دارد، سرمایه‌گذاری بیشتری جلب می‌کند و درآمدهای بالاتری خواهد داشت؛ به‌طور مثال درآمد ۷۰ میلیارد دلاری مایکروسافت یا ۱۷۰ میلیارد دلاری اپل، اعداد بسیار بزرگی هستند که نشان از قدرت پول‌سازی این صنعت دارد. رعایت کپی‌رایت باعث می‌شود، سرمایه و درآمد بیشتری در صنعت نرم‌افزار در گردش باشد و جذابیت و جایگاه آن بالاتر برود.
دوم این‌که؛ حمایت از کپی‌رایت نرم‌افزارهای خارجی باعث می‌شود تولیدکنندگان خارجی به ما، به عنوان همکاران تولید داخلی، اعتماد کنند و زمینه های همکاری مشترک بیشتری فراهم می‌شود؛ به عبارت دیگر این اطمینان ایجاد می‌شود که تولیدات و سرمایه و دارایی آن‌ها در ایران مورد احترام است.
اگر از زاویه دید استفاده‌کننده هم به موضوع نگاه کنیم، اگرچه هزینه بیشتری باید صرف نرم‌افزار نماید، ولی در کنار آن اطمینان بیشتری از بابت پشتیبانی و طول عمر نرم افزار خواهد یافت. همان‌طور که می‌دانید طول عمر نرم‌افزارها در کشورهای پیشرفته بیشتر از ایران است.
– یک نگرانی هم این است که وقتی یک شرکت معتبر خارجی وارد بازار ایران شود و بتواند به راحتی نرم‌افزارش را عرضه کند، ممکن است بازار محصولات ایران را هم تصاحب کرده و عرصه را بر تولید کنندگان داخلی تنگ نماید. به نظر شما چنین نگرانی صحیح است؟
به طورکلی، این نکته درست است و وقتی رقبای شما در یک محیط تغییر کنند، شما باید مزیت رقابتی مناسبی داشته باشید و متناسب با نیازهای بازار پیش بروید. داشتن محصول، خدمت با کیفیت و قیمت مناسب می‌تواند به این موضوع کمک کند.
باید توجه داشت که عدم حضور شرکت‌های خارجی در بازار ایران فقط به خاطر مسئله کپی‌رایت نیست؛ محدودیت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی، درحال‌حاضر شرایط را برای حضور شرکت‌های خارجی، سخت یا غیرممکن کرده است. قطعاً اگر بحث کپی‌رایت حل شده و محدودیت‌ها هم رفع شود، شرکت‌های نرم‌افزاری ایران هم می‌توانند در خارج از کشور کار کنند.
در حال حاضر ارتباط ما با صنعت آی‌تی دنیا تقریبا قطع است و از پیش نیازهای اساسی برقراری ارتباط، احترام و رعایت کپی رایت است.
– به نظر شما فرهنگ سازی در رعایت و احترام به کپی‌رایت نرم‌افزار، در سطح جامعه چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؟
قطعاً خیلی مهم و مؤثر است، منتهی در این زمینه مسیر طولانی پیش رو داریم. درحال‌حاضر، به‌ویژه در زمینه فیلم‌ها و آثار موسیقایی، سازمان‌ها اقداماتی را انجام می‌دهند تا جامعه را نسبت به رعایت حقوق پدیدآورندگان این آثار، حساس کنند، ولی در مورد نرم‌افزارها علی‌رغم این‌که قانون هم داریم، این فرهنگسازی شکل نگرفته است و باید کسی متولی آن باشد و قانون را برای مردم تبیین کند. برای این‌که این مسئله خوب جا بیفتد، نباید بین نرم‌افزار داخلی و خارجی تفاوت قائل شویم. فقط در این شرایط است که فرهنگ رعایت کپی‌رایت، به‌صورت منسجم، شکل می‌گیرد.
– از دیرباز در کشورهای جهان سوم این عقیده شکل گرفته که چون در سده های گذشته از حاصل علم و دانش شرق استفاده و پیشرفت کرده‌اند، ما هم بایستی از دانش و فراورده‌های علمی کشورهای پیشرفته استفاده کنیم. نظر شما در این مورد چیست؟
همین الان نیز این موضوع به نوعی جریان دارد. درحال حاضر برای روش‌های تولید نرم‌افزار و متدولوژی‌های مدیریت پروژه، ما از مدل‌های جهانی استفاده می‌کنیم و آن‌ها را با توجه به ویژگی‌های کسب‌وکار متناسب‌سازی می‌کنیم، اما مهم این است که اصل کار را خودمان انجام میدهیم.
مطلبی را که نقل کردید، اگر بخواهیم به صورت کامل در نظر بگیریم، نمی‌تواند کمکی به حل مشکلات مورد بحث بکند. اگر بخواهیم این مسیر را برویم، چیزهایی را که درحال‌حاضر نداریم، کماکان نخواهیم داشت. در حال حاضر ارتباط ما با صنعت آی‌تی دنیا تقریباً قطع است. از پیش نیازهای اساسی برقراری ارتباط، احترام و رعایت کپی‌رایت است؛ به علاوه در مورد نرم‌افزارهایی که به‌صورت مجانی استفاده می‌کنیم، از خدمات پشتیبانی بی‌بهره هستیم، حتی در مورد نرم‌افزارهای داخلی که بر مبنای نرم‌افزارهای خارجی تولید می‌شوند هم این مشکل باقی است و بیشتر مواقع برای حل مشکلات، هزینه‌ی زیادتری پرداخت می‌کنیم. در این شرایط، عملاً از حاصل علم و تکنولوژی به‌طور کامل استفاده نمی‌کنیم.
– یک نگرانی وجود دارد که با پذیرش کپی‌رایت بین المللی، تولید نرم‌افزار در ایران نابود می‌شود، درحالی‌که که درحال‌حاضر به غیر از ایران و دو سه کشور دیگر، سایر کشورها به کنوانسون برن پیوسته و کپی‌رایت بین المللی را پذیرفته‌اند، ولی صنعت آی‌تی و نرم‌افزارشان نابود نشده و از بین نرفته است. به نظر شما این نگرانی چه‌قدر جدی است؟
تجارب کشورهایی مثل ترکیه و اروپای شرقی نشان داده است که نگرانی به این شدت، موضوعیت ندارد. در این کشورها همه بزرگان تولیدکننده نرم‌افزار دنیا حضور دارند ولی شرکت‌های نرم‌افزاری محلی خوبی هم فعالیت می‌کنند و حتی امکان بزرگ شدن و دسترسی به بازار سایر کشورها را نیز دارند.صنعت آی‌تی آن‌قدر بزرگ است که برای همه بازیگران در آن مجال و عرصه حضور و فعالیت هست.
– برای پیوستن به معاهدات بین‌المللی و پذیرش کپی‌رایت نرم‌افزارهای خارجی، ما ناگزیر خواهیم بود که در مراحل اولیه هزینه‌های مستقیمی بپردازیم که برای هر بنگاه اقتصادی به سادگی قابل محاسبه است، ولی وقتی با یک شرکت یا بنگاه اقتصادی بزرگ یا خود دولت مواجه می‌شویم، هزینه‌ها سرسام‌آور خواهد بود، آیا این هزینه‌ها فی نفسه نمی‌تواند برای ما نگرانی ایجاد کند؟
پیوستن کشورها به سازمان تجارت جهانی (WTO) یک فرایند تدریجی است و این فرایند تدریجی این امکان را ایجاد می‌کند که کشورها و شرکت‌ها خود را با این وضعیت جدید تطبیق داده و متناسب با آن اوضاع خود را سامان دهند و تدارکات لازم را فراهم نمایند و طبیعی است که در طول زمان هزینه‌ها قابل تحمل‌تر خواهد بود؛ علاوه بر آن شرکت‌های بزرگ و کشورهای پیشرفته هم تعرفه‌ها و قیمت‌های ترجیحی ـ تخفیفی و کاهش‌یافته برای کشورهای جدیدالورود به عرصه تجارت جهانی و به‌ویژه کشورهای جهان سوم دارند. در این شرایط هزینه‌ها خیلی سرسام‌آور و سنگین نخواهد شد.
البته، این موضوع حتماً باید در مسیر پیش رو مورد توجه قرار بگیرد.
– به نظرتان بهتر نیست که این موضوع در یک فرایند تدریجی حل و فصل شود و ما از همین الآن به فکر بیفتیم که از نرم‌افزارهای اصلی استفاده کنیم؟
به نظرم مسئله بیشتر از زاویه منافع آن برای استفاده‌کننده قابل طرح است. اگر مصرف‌کنندگان ببینند که استفاده از نرم‌افزار دارای مجوز، منافع و مزایایی دارد، حتماً به آن سمت خواهند رفت. درحال‌حاضر هم در خیلی از شرکت‌ها در مورد نرم‌افزارهایی که پشتیبانی آن مهم و تأثیرگذار است، هزینه‌ی لایسنس آن نیز پرداخت می‌شود.
باید توجه داشت که گاهی اوقات این مزیت‌ها خیلی ملموس و آنی است، ولی در برخی موارد، مزیت‌ها دیرتر ظاهر می‌شوند و لذا ممکن است، در یک زمان مشخص به‌راحتی قابل درک و لمس نباشند.