کپی رایت(4)
فرض کنید سفارش ساخت یک مجسمه و یا کشیدن تابلو نقاشی به شما داده شده است:
- پرسش: حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به چه کسی است؟ شما یا سفارش دهنده؟
پاسخ : حقوق معنوی اثر در هر شرایطی متعلق به پدیدآورنده است زیرا این حقوق اساساً غیرقابل انتقال هستند.
اما زمانی که یک اثر به سفارش شخص دیگری ایجاد می‌‌شود، حقوق مادی آن، متعلق به سفارش دهنده است طبق ماده ی 13 قانون حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، حقوق مادی آثاری که در نتیجه ی سفارش پدید می آیند تا سی سال از تاریخ پدید آمدن اثر متعلق به سفارش دهنده است. مگر آنکه برای مدت کمتری توافق شده باشد.
کپی رایت (3)
فرض کنید شما به عنوان خالق یک اثر ادبی و یا هنری تمایلی به افشای نام خود در انتشار اثر ندارید و یا اثر را با نام مستعار منتتشر می کنید:
- پرسش: آیا قانون از شما از حمایتی می کند؟
پاسخ: باید توجه داشته باشید که شما به عنوان پدیدآورنده دارای این حق انتخاب هستید که اثر خود را به صورت بی نام و یا با نام مستعار منتشر کنید. تصمیم شما در این خصوص به هر دلیلی که باشد به معنای صرفنظر کردن شما از حقوق مادی و معنوی تان بر اثر نخواهد بود. متاسفانه مقررات ایران در مورد حق مولف در آثار گمنام و با نام مستعار سکوت کرده است که از ایرادات مهم وارد بر نظام حق مولف ایران محسوب می شود. البته به نظر می رسد اگر شما نام مستعاری خاص و یا شناخته شده ای داشته باشید و یا در هویت شما به عنوان پدیدآورنده اثر تردیدی نباشد، شما به عنوان پدیدآورنده اثر دارای حقوق مادی و معنوی مربوط به اثر خود خواهید بود.
کپی رایت (2)
فرض کنید شما خالق یک اثر ادبی مانند یک مجموعه داستان کوتاه هستید:
- پرسش اول: حمایت قانون از شما از چه زمانی آغاز می شود؟
- پرسش دوم: آیا برای اینکه اثر شما مشمول حمایت قانون باشد، ارائه ی آن باید به شکل خاصی باشد؟
- پرسش سوم: آیا برای اینکه اثر شما مشمول حمایت قانون باشد، شایستگی اثر (ارزشمند بودن آن و یا میزان احساس هنری آن) مبنا قرار میگیرد؟
- پرسش چهارم: آیا برای اینکه اثر شما مشمول حمایت قانون باشد، ضروری است که اثر شما جدید باشد و قبلا اثری شبیه به آن نوشته نشده باشد؟
پاسخ اول: از لحظه ای که یک اثر خلق می شود ، مشمول حمایت قانون قرار می گیرد اما توجه داشته باشید که:
مطابق با ماده ی 22 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، پدیدآورنده برای برخورداری از حقوق مادی در ایران، باید اثر خود را نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا کرده باشد و اثر او قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.
در خصوص برخورداری از حقوق معنوی چنین الزامی وجود ندارد و پدیدآورنده به محض آفرینش اثر از حقوق معنوی برخوردار خواهد بود.
البته باید توجه داشت که برخورداری از حمایت مالکیت ادبی و هنری در هر کشور، مشروط به رعایت نظم عمومی و اخلاق حسنه در آن کشور است. به عنوان مثال یک اثر نمی تواند به صورتی باشد که صریحا و یا ضمنا توهین به یک قوم، زبان، فرهنگ و یا مذهب باشد. یا برخلاف موازین اخلاقی جامعه باشد.
پاسخ دوم: منظور از شکل ارائه اثر چگونگی ارائه آن به عموم است. اثر خلق شده صرفنظر از اینکه به صورت کتبی، شفاهی، تصویری، تجسمی یا مجازی ارائه شود، از حمایت قانون برخوردار است.
پاسخ سوم: این امر که اثر خلق شده متوسط است یا اینکه فاقد هر گونه احساس هنری است، تأثیری در حمایت قانون از اثر خلق شده ندارد. به عبارت دیگر از دیدگاه حقوق مالکیت فکری میزان خلاقیت یا درجه هنری اثر مورد توجه نیست.
پاسخ چهارم: شرط حمایت قانون از یک اثر ادبی و هنری اصالت آن است. یعنی اثر توسط شخص پدیدآورنده خلق شده باشد و زائیده ی تراوشهای فکری پدیدآورنده باشد. به عبارت دیگر تا زمانی که اثر عینا کپی نشده باشد یا تماما از اثر دیگری تقلید نشده باشد، اصیل شمرده می شود. باید توجه داشته باشید که هر چند آثار ادبی و هنری معمولا جدید هستند ولی جدید بودن اثر شرط ضروری برای حمایت از این آثار نیست. بنابراین اثر نه تنها به خلق چیزی که قبلا موجود نبوده است گفته می شود، بلکه به چیزی که از طریق مشاهده آثار قبلی نیز ایجاد شده است، اطلاق می گردد. به عبارت ساده تر اگر اثری از عین اثر دیگری تقلید شده باشد، مورد حمایت نیست زیرا فاقد عنصر اصالت است. اما اگر شبیه به اثر دیگری باشد مورد حمایت است. به عبارت دیگر، در آثار ادبی و هنری مهم آن است که اثر ناشی از تلاش خود نویسنده باشد. ممکن است این اثر شباهت هایی با آثار قبلی داشته باشد مانند بسیاری از داستان ها و رمان هایی که خوانده ایم و فیلم هایی که دیده ایم و شباهت هایی با یکدیگر داشته اند اما در عین حال نیز اثری مستقل محسوب می شوند و مورد حمایت قانون هستند.
کپی رایت(1)
فرض کنید شما پدیدآورنده یک اثر ادبی و یا هنری هستید و قصد دارید اثر خود را در ایران ثبت کنید:
- پرسش اول: کدام مرجع در ایران عهده دار ثبت آثار ادبی و هنری است؟
- پرسش دوم: آیا شما برای کسب حمایت اثر خود موظف به ثبت اثر هستید؟
- پرسش سوم: در صورتی که شما به عنوان مولف اثر خود را ثبت نکرده باشید و حقوق تان مورد نقض قرار بگیرد، چگونه می توانید مالکیت خود را بر اثر اثبات کنید؟
پاسخ اول: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی ثبت آثار ادبی و هنری است.
پاسخ دوم: توجه داشته باشید یکی از تفاوت‌‌های حقوق مالکیت ادبی هنری با حقوق مالکیت صنعتی در مسأله‌‌ی ثبت است. در حقوق مالکیت ادبی و هنری، به محض تولید اثر، اثر به خودی خود مشمول حمایت قانون خواهد بود و پدیدآورنده به محض آفرینش اثر از حقوق معنوی برخوردار خواهد بود و حمایت قانون منوط به ثبت اثر نیست. اما ثبت اثر از جنبه‌‌ی اثبات مالکیت حائز اهمیت است و در صورت نقض حق مؤلف، مؤلفی که اثر خود را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ثبت رسانده است در اثبات مالکیت خود با مشکلی مواجه نیست. البته توجه داشته باشید مطابق با ماده ی 22 قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، پدیدآورنده برای برخورداری از حقوق مادی در ایران، باید اثر خود را نخستین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا کرده باشد و اثر او قبلاً در هیچ کشوری چاپ یا نشر یا پخش و یا اجرا نشده باشد.
پاسخ سوم: اثبات مالکیت (در صورتی که اثر ثبت نشده باشد) محدود به شیوه ی بخصوصی نیست و شما به عنوان پدیدآورنده می توانید از طرق مختلف مالکیت خود را اثبات کنید. البته توصیه می شود علاوه بر ثبت اثر خود، برای پیشگیری از نقض حق از اثر خود محافظت کرده و آن را در اختیار سایر افراد قرار ندهند. برای نمونه، برای تایپ مطالب دست نویس خود، آن را در اختیار فرد دیگری قرار ندهند و ترجیحا خود مطالب را تایپ کنند.