عنصری که یک برنامه رایانه‌ای را قادر می‌سازد با سایر برنامه‌ها و دستگاه‌ها ارتباط برقرار نماید interfaceها یا واسط‌ها (میانجی) هستند. در رایانه رابط‌های مختلفی در سطوح متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرند و انواع مختلفی دارند: از رابط کاربرهای قابل رؤیت که امکان برقراری ارتباط کاربر با برنامه‌ها را فراهم می‌کنند تا رابط‌های سخت‌افزاری که بخش‌های داخل سیستم رایانه را به هم متصل می‌سازند و از دید کاربر نیز پنهان هستند. رابط‌های کاربر از یک طرح گرافیکی، فرمان‌ها، اعلان‌ها و ابزار دیگری تشکیل می‌شوند که امکان برقراری ارتباط کاربران با برنامه‌ها را فراهم می‌سازند.
وجود یک سازوکار حمایتی برای این جزء نرم‌افزار بر توسعه نرم‌افزار و سخت‌افزار تاثیرگذار است. در حال حاضر در سطح بین‌المللی طبق معاهدات اینترنتی وایپو (WCT و WPPT) و موافقتنامه تریپس، برنامه‌های رایانه‌ای به عنوان اثر ادبی تحت معاهده برن مورد حمایت هستند. با توجه به اینکه بیش از ۱۵۰ کشور عضو سازمان تجارت جهانی هستند، حمایت از برنامه‌های رایانه‌ای تحت نظام تریپس دامنه وسیعی دارد اما اسناد بین‌المللی در این‌خصوص بسیار کلی هستند و تنها یک سطح حداقلی حمایت را برای برنامه‌های رایانه‌ای لازم دانسته‌اند و در آن‌ها به موضوعات جزئی‌تر مانند حمایت یا عدم حمایت از واسط‌ها پرداخته نشده‌است؛ در نتیجه دست کشورهای عضو برای پرداختن به این موضوع باز است.
به نظر می‌رسد در سطح اتحادیه اروپا این اتفاق نظر وجود دارد که یک حمایت کاملا هماهنگ از برنامه‌های رایانه‌ای در کشورهای عضو اتحادیه برای توسعه و پیشرفت صنعت نرم‌افزار ضروری و لازم است و تفاوت در دامنه و کیفیت حمایت در سطح ملی، عملکرد مناسب بازار برنامه‌های رایانه‌ای را مختل می‌سازد. بنابراین، اولین و مهم‌ترین دلیل مطرح شده برای هماهنگ‌سازی قوانین، جنبه‌های اقتصادی است. با این توجیه‌ها و دلایل، تدوین‌کنندگان دستورالعمل اروپایی حمایت از برنامه‌های کامپیوتری در پی متحدالشکل نمودن قلمرو حمایت کپی‌رایت از نرم‌افزار‌ها برآمدند. علاوه بر این، بنا بود تا دستورالعمل به پرسش مربوط به حمایت از واسط‌ها نیز پاسخ دهد اما موانعی بر سر هماهنگ‌سازی قوانین وجود دارد. علی‌رغم وجود هدف و انگیزه هماهنگ‌سازی در اتحادیه اروپا، تفاوت در قوانین ملی کشور‌ها نشان‌دهنده مسیر ویژه‌ای است که هر کشور با توجه به مقتضیات اقتصادی، فرهنگی و تکنولوژیک برای تغییر و تحول قوانین خود انتخاب می‌کنند. تحولات علمی و مبتنی بر فناوری نیز بر تغییر قوانین بی‌تاثیر نیست اما معمولا تغییر قوانین بسیار کند‌تر صورت می‌گیرد.
اصول و قواعد کلی، تئوری‌های حقوقی و توجیه‌های مخصوص هر فرهنگ حقوقی، یکپارچگی یک نظام حقوقی را شکل می‌دهد که این کلیت و یکپارچگی به سادگی یا به سرعت قابل تغییر نیست. هنگامی که دستورالعمل اروپایی به تصویب رسید، مفهوم حقوقی «اصالت» به عنوان یکی از شرط‌های بهره‌مندی یک اثر از حمایت کپی‌رایت، به صورت ویژه‌ای تعریف شد بدین معنی که مفهوم اصالت در مورد برنامه رایانه‌ای با مفهوم آن در رابطه با سایر موضوعات قابل حمایت تفاوت داشت. چندان دور از ذهن نبود که نظام‌های ملی کپی‌رایت چنین تغییری را نپذیرند. در نتیجه مسیر رسیدن به یک قانون هماهنگ در سطح اتحادیه اروپا چندان هموار نیست.
پرسش دیگر این است که چه سطحی از ارتباط باید میان حمایت از برنامه‌های رایانه‌ای و سایر موضوعات قابل حمایت وجود داشته باشد؟ ماهیت برنامه‌های رایانه‌ای با سایر آثار ادبی و هنری متفاوت‌اند. مهم‌ترین وجه ممیزه برنامه‌های رایانه‌ای این است که برنامه یک فن‌آوری است و بنابراین حمایت از آن بر توسعه و پیشرفت فن‌آوری، تاثیر مستقیم دارد. این ویژگی می‌تواند در انتخاب منطق و انگیزه حمایت از برنامه‌رایانه‌ای موثر باشد.
پیش از آن‌که حمایت از برنامه‌های رایانه‌ای تحت نظام کپی‌رایت در سطح بین‌المللی مورد پذیرش قرار گیرد، برخی از حقوقدانان نظام حمایتی خاص (sui generis) را برای نرم‌افزار پیشنهاد می‌کردند. از آنجا که قواعد نظام کپی‌رایت برای متناسب شدن با مقتضیات برنامه‌رایانه‌ای نیاز به تغییر و تفسیر متفاوت دارند؛ به نظر می‌رسد وضعیت فعلی حمایت تحت نظام کپی‌رایت به نوعی درحال نزدیک شدن به یک نظام خاص است.
- قلمرو حمایت کپی‌رایت برای واسط‌های برنامه رایانه‌ای
هیچ قاعده مشخصی برای احراز شایستگی واسط‌های برنامه رایانه‌ای تحت نظام کپی‌رایت، وجود ندارد. در واقع، الزامات و شرایط عمومی کپی رایت (برای حمایت از برنامه‌های رایانه‌ای) باید اعمال و به کار گرفته شود.
بنابراین «اصالت» مفهومی اساسی است که آنچه را در وهله اول می‌تواند مشمول حمایت باشد، تعریف می‌کند. از این رو با کم شدن شروط عمومی برای حمایت، آن‌گونه که در دستورالعمل اروپایی آمده، ممکن است دامنه شمول حمایت گسترده‌تر شود. هرچند به غیر از معیار اصالت، قواعد و نظریات دیگری برای تعیین قابلیت حمایت از عناصر ارتباط دهنده یک برنامه وجود دارد که تئوری دوگانگی ایده – بیان از آن جمله است.
دستورالعمل به صراحت به دوگانگی ایده-بیان در مورد حمایت از واسط‌ها اشاره می‌کند. در بند دو ماده ۱ دستورالعمل آمده‌است: «ایده‌ها و قواعدی که زمینه‌ساز هر یک از اجزای برنامه رایانه‌ای هستند، شامل آنهایی که زمینه ساز واسط آن (برنامه رایانه‌ای) هستند، تحت این دستورالعمل قابل حمایت نمی‌باشند». این همان ماده‌ای است که باید دقیق‌تر بدان نگریسته شود.
در آمریکا نیز برای خارج کردن واسط‌های برنامه رایانه‌ای از شمول حمایت کپی‌رایت به دوگانگی ایده-بیان استناد می‌شود. اگر کاری به اندازه کافی اصیل باشد، دیگران مجاز نیستند آن اثر (یا بخش‌های اصیل آن کار) را کپی کنند. اما هم چنان ممکن است که اجزای مشخصی از اثر مشمول حمایت کپی رایت، توسط دیگران مورد استفاده قرار بگیرند؛ اجزایی که متعلق به ایده پس یک اثر است، متعلق به حوزه عمومی است. با معیار و محک حداقلی اصالت، کپی رایت مشوق‌هایی را برای خلق برنامه‌های رایانه‌ای جدید اعطا می‌کند اما دامنه شمول حمایت به واسطه ممانعت‌های ناشی از حقوق انحصاری برای ایده‌ها و قواعد موجود در برنامه‌های رایانه‌ای محدود می‌شود. این تفسیر زمینه‌ساز رقابت در صنعت نرم‌افزار خواهد شد. موارد استثنائی که با توسل به آن‌ها دسترسی به عناصر ارتباط دهنده برنامه و واسط‌ها ممکن می‌شود، زمینه را برای تعدد و کثرت شرکت‌های نرم‌افزاری و تنوع محصولات فراهم می‌کند.
[1] این مطلب ترجمه ای است از : Harmonizing Copyright Rules for Computer Program Interface Protection, Ulla-Maija Mylly