ثبت اپلیکیشن در ایران ؛ مراحل و گام‌های لازم

یکی از موضوعات جذاب برای کسب‌وکارها طراحی اپلیکیشن است و طبیعتا نحوه‌‌ی محافظت از اپلیکیشن و چگونگی ثبت آن از اهمیت به‌سزایی برخوردار است.

اپلیکیشن نوعی نرم‌‌افزار است که انجام وظیفه‌‌ای معین طراحی می‌‌شود و کارکرد به‌خصوصی دارد. با این اوصاف همان مراحلی که برای ثبت نرم‌‌افزار طی می‌‌شود برای ثبت اپلیکیشن نیز به کار می‌‌رود. البته بسته به حوزه‌‌ فعالیت اپلیکیشن، مجوزهای دیگری نیز برای آن نیاز است که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

مراحل ثبت اپلیکیشن

در سال‌های اخیر مراحل ثبت اپلیکیشن و به طور کلی ثبت نرم‌‌افزار تسهیل شده و بیشتر مراحل به شکل الکترونیکی انجام می‌‌شود؛ در برخی موارد نیز لازم است نسخه‌‌‌‌ای از مدارک به شکل پستی ارسال شود. 

گام اول ثبت اپلیکیشن: دریافت گواهی تأییدیه فنی

ثبت هر نوع نرم‌‌افزار از جمله اپلیکیشن مستلزم دریافت گواهی تأییدیه فنی است که متولی صدور آن سازمان فناوری اطلاعات است. برای ثبت درخواست لازم است در سامانه خدمات الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات  به این آدرس حساب کاربری تشکیل داد و مدارک مورد نظر را در سامانه بارگذاری کرد.

مدارک زیر نیز باید به سازمان فناوری اطلاعات ارسال شود:

1. نامه درخواست کتبی که قالب آن از طریق این لینک قابل دریافت است:  Ito.gov.ir   
2. فرم مشخصات نماینده متقاضی و نرم افزار و مالک و پدیدآورنده به همراه میزان قدرالسهم
3. تکمیل فرم‌های سامانه به این نشانی
4. تعهدنامه تایید شده متقاضی به شکل فیزیکی (کاغذی) (قالب فرم از طریق این لینک قابل دسترس است، همراه با سربرگ و مهر و امضای شخص حقوقی یا امضاء و اثر انگشت شخص حقیقی در تمامی صفحات آنها)
   • شایان ذکر است، از این پس برای تکمیل پرونده‌‌ درخواست تأییدیه فنی، مراجعه به محضر و اخذ سند رسمی برای تهیه تعهدنامه نیاز نیست و تنها کافی است تعهدنامه به تایید متقاضی برسد.
5. کلیپ 10 دقیقه‌‌ای از معرفی سامانه، توضیحات ساختار اصلی برنامه (سورس کدها) و ارتباط فایل‌‌های برنامه‌‌نویسی به یکدیگر، نشانی آدرس اینترنتی (در صورت وجود)، یک سناریوی اجرایی از اپلیکیشن، تعداد نصب اپلیکیشن و تفاوت با محصولات مشابه (در صورت وجود)
6. ارائه دو نسخه لوح فشرده مشتمل بر:  نامه درخواست + فرم اقرارنامه تکمیل شده + فایل‌های مشخصات فنی (راهنمای کاربری، معماری نرم افزار، سند نیازمندی‌ها یا use case یا فرایندهای سامانه )+ فایل فیلم کلیپ سامانه که در بند 5 ذکر شده است + سه کلاس اصلی برنامه یا سورس کامل برنامه + راهنمای نصب برنامه

شایان ذکر است اهمیت دریافت گواهی تأیید فنی به حدی است که اگر اپلیکیشن چنین گواهی‌‌ای نداشته باشد، به هر گونه دعوای مالک در خصوص نقض اپلیکیشن در مراجع قضایی ترتیب اثر داده نمی‌‌شود.

گام دوم ثبت مالکیت اپلیکیشن: ثبت در وزارت ارشاد

پس از دریافت گواهی تأییدیه فنی، لازم است برای ثبت اپلیکیشن در وزارت ارشاد اقدام شود. این ثبت به منظور حمایت از کپی‌‌رایت اپلیکیشن (کد منبع اپلیکیشن) است. بنابراین باید در سایت مرکز رسانه‌‌های دیجیتال به آدرس  samandehi.ir مراجعه شود و پس از تشکیل حساب کاربری، از گزینه‌‌ مربوطه اطلاعات اپلیکیشن و مدارک لازم بارگذاری شود. پس از تأیید اپلیکیشن، کد شامد به شما اعطا می‌‌شود که بیانگر ثبت نرم‌‌افزار (اپلیکیشن) است.  

ثبت اپلیکیشن در وزارت ارشاد برای حمایت از کپی رایت اپلیکیشن انجام می‌شود

گام سوم ثبت اپلیکیشن: ثبت در مرکز مالکیت معنوی (ثبت اپلیکیشن به عنوان اختراع)

اگر اپلیکیشن شما کارکرد منحصر به فردی داشته باشد که واجد شرایط اختراع باشد، می‌‌توان برای دریافت گواهی ثبت اختراع نیز اقدام کرد.

به منظور ثبت اپلیکیشن به عنوان اختراع باید سه ویژگی در اپلیکیشن موجود باشد:

• جدید باشد: یعنی قبلا در هیچ جا افشا نشده باشد،
• گام ابتکاری داشته باشد: یعنی برای کسی که در حوزه‌‌ فنی مربوطه مهارت عادی دارد، آشکار و بدیهی نباشد،
• کاربرد صنعتی داشته باشد (یعنی قابلیت استفاده در رشته‌‌ای از صنعت را داشته باشد).

جهت احراز سه شرط فوق لازم است متقاضی ثبت، اقدام به تقدیم اظهارنامه به مرکز مالکیت معنوی کند. ثبت اظهارنامه به شکل الکترونیکی انجام می‌‌شود. از این رو می‌‌توان با مراجعه به سایت مرکز (قسمت ثبت اختراع) به این آدرس و بارگذاری مدارک و تکمیل فرم‌های مربوطه، به تکمیل اظهارنامه ثبت اختراع برای اپلیکیشن اقدام کرد.

ثبت اظهارنامه اختراع مستلزم آن است که تصویر مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی برای اشخاص حقیقی) و تصویر مدارک لازم برای اشخاص حقوقی (مثل وکالتنامه، اگهی روزنامه رسمی …) و همچنین ضمائم اظهارنامه تهیه شود.

ضمائم اظهارنامه‌‌ اختراع شامل توصیف اختراع، خلاصه توصیف اختراع، ادعانامه و نقشه‌‌های فنی اختراع است. این ضمائم باید به شکل فایل‌‌های مجزا تهیه شده و هنگام ثبت اظهارنامه‌‌ الکترونیک بارگذاری و ارسال شوند.

نکته مهم در ثبت اپلیکیشن (اخذ مجوز از نهادهای مرتبط)

مراحلی که در این نوشتار برای ثبت اپلیکیشن ذکر شد، قدم اول در ثبت اپلیکیشن است و ناظر به جنبه‌‌ فنی و نرم‌‌افزاری آن است؛ اما مالک اپلیکیشن را از اخذ سایر مجوزها بی‌‌نیاز نمی‌‌کند.

برای مثال اگر اپلیکیشنی در زمینه سلامت باشد (از جمله اپلیکیشن‌‌های تشخیص پزشکی) لازم است حتما از وزارت بهداشت نیز مجوز اخذ شود. همچنین اگر اپلیکیشنی در زمینه فعالیت‌های خبری و مطبوعاتی یا فعالیت‌های آموزشی است، حسب مورد باید از وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش یا وزارت علوم مجوز اخذ کند.

در بحث فعالیت‌های تجاری و فروشگاه‌‌های اینترنتی نیز اخذ نماد اعتماد الکترونیکی لازم است که متولی صدور آن نیز مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صمت است. بنابراین بسته به اینکه در چه زمینه‌‌ای فعالیت می‌‌کنید، باید مراجع متولی صدور مجوز در آن زمینه را بشناسید و از تبعات قانونی فعالیت بدون مجوز در امان باشید.