مفهوم «وبسایت»، مفهوم نسبتا پیچیده‌‌ای است که می‌‌توان از آن برداشت‌‌های مختلف داشت. یکی از تعاریف ارائه شده در خصوص سایت تجاری عبارت است از: «مجموعه صفحات مرتبط به هم که نشانگر بنگاه یا محصولات اوست». با توسعه این تعریف می‌‌توان گفت وبسایت عبارت است از مجموعه‌‌ای از صفحات مرتبط به هم که هدف از آن انتقال یک پیام فرهنگی، اطلاعاتی، ایدیولوژیک، ذوقی، تجاری، تبلیغاتی و … است.
یک رویکرد نسبت به وبسایت اینترنتی این است که آن را ترکیبی از مجموعه اطلاعات ذخیره شده بر روی یک رایانه تلقی نموده و از این رو، در صورت برخورداری از اصالت، به عنوان یک پایگاه داده الکترونیکی، مشمول حمایت حقوق مالکیت ادبی، هنری یا نظام حمایتی خاص دانست. حمایت از پایگاه داده در سطح بین‌‌المللی، ابتدا توسط موافقت‌‌نامه تریپس مورد تصریح قرار گرفت؛ اما ظهور تجارت الکترونیکی موجب شد تا نوع جدیدی از پایگاه داده‌‌ها به نام پایگاه داده‌های الکترونیکی ایجاد شده و مورد حمایت باشند. ماده ۵ معاهده WCT در راستای تحقق بخشیدن به هدف خود که عبارت است از منطبق نمودن حقوق مالکیت ادبی، هنری با تحولات جدید فن‌‌آوری اطلاعات، حمایت از گردآوری داده‌‌ها یا پایگاه‌‌های داده را مورد تصریح قرار داده است. مطابق این ماده، «هر نوع گردآوری داده و یا اطلاعات دیگری که به صرف گزینش و یا ترتیب بخشیدن به محتویات آن به معنای خلق آثار فکری قلمداد شود، از حمایت برخوردار است. این حمایت شامل خود داده و یا اطلاعات مزبور نگردیده و به حق مالکیت فکری از قبل موجود در داده و یا اطلاعات گردآوری شده، هیچ‌‌گونه خللی وارد نخواهد کرد.» با توجه به این ماده می‌‌توان گفت، وب‌‌سایت‌‌های اینترنتی تنها در صورتی به عنوان پایگاه داده مشمول حمایت واقع می‌‌شوند که شرط اصالت در مورد آن‌‌ها محقق شده باشد.
حمایت از پایگاه داده در دستورالعمل اتحادیه اروپا برای حمایت از پایگاه‌‌های داده مصوب سال ۱۹۹۸ نیز مورد اشاره واقع شده است. در این دستورالعمل نیز، به موجب ماده ۳، پایگاه‌‌های داده در صورت برخورداری از خلاقیت فکری، مشمول حمایت حقوق مالکیت ادبی، هنری هستند.
جهت حمایت از وبسایت در قالب پایگاه داده در حقوق ایران، می‌‌توان به ماده ۶۲ قانون حمایت از تجارت الکترونیکی رجوع نمود. به موجب این ماده، «… کلیه آثار و تالیفاتی که در قالب داده‌‌پیام هستند از جمله اطلاعات، نرم‌‌افزارها، برنامه‌‌های رایانه‌‌ای، ابزار و روش‌های رایانه‌‌ای و پایگاه‌‌های داده و همچنین حمایت از حقوق مالکیت فکری در بستر مبادلات الکترونیکی …» مشمول حمایت این قانون خواهند بود. لذا می‌‌توان گفت این قانون علاوه بر حمایت از حقوق مالکیت ادبی، هنری مذکور در قانون مصوب سال ۱۳۴۸ در فضای مجازی، بر مصادیق موضوعات مشمول حمایت نیز افزوده و متناسب با فناوری جدید، مصادیق نوینی چون پایگاه داده‌‌ها (که می‌‌تواند حمایت از وبسایتها را در برگیرد) را مورد حمایت قرار داده است. در لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی، هنری و حقوق مرتبط نیز، پایگاه داده‌‌ای که از حیث چیدمان و گزینش داده‌‌ها دارای اصالت است، مورد حمایت دانسته شده است.
رویکرد دیگر در خصوص حمایت از وبسایتها این است که هر یک از اجزای تشکیل دهنده وبسایت به صورت جداگانه از نظر قابلیت حمایت، مورد بررسی قرار داده شود. در این صورت مواردزیر از این نظر قابل بررسی هستند:
۱- سیستم‌‌های مربوط به تجارت الکترونیک، موتورهای جستجو یا سایر ابزار فنی که ممکن است به عنوان اختراع یا utility model مورد حمایت واقع شود؛
۲- نرم افزار به کار برده شده در سایت مانند کد HTML مورد استفاده، که با توجه به قانون داخلی کشورها ممکن است به عنوان اثری ادبی، هنری یا به عنوان اختراع مورد حمایت واقع شود؛
۳- طراحی سایت که در صورت برخورداری از اصالت تحت حمایت نظام حقوق مالکیت ادبی، هنری واقع خواهد شد؛
۴- محتویات مندرج در سایت از قبیل نوشته‌‌ها، عکس‌‌ها، طرح‌‌های گرافیکی، موسیقی و فیلم‌‌های موجود در سایت که طبیعتا در صورت مبتکرانه بودن و برخورداری از عنصر اصالت، به عنوان اثری ادبی، هنری مورد حمایت خواهد بود؛
۵- پایگاه‌‌های داده که ممکن است به موجب حقوق مالکیت ادبی، هنری یا نظام حقوقی خاص مورد حمایت واقع شود؛
۶- نام‌‌ها و علائم تجاری، نام محصولات، نام دامنه و سایر علائم مندرج در سایت که در قالب علائم تجاری مورد حمایت خواهند بود؛
۷- نشانه‌‌های گرافیکی و user interface که می‌‌تواند تحت حمایت حقوق مربوط به طراحی صنعتی واقع شود؛
۸- جنبه‌‌های پنهانی وبسایت از قبیل کدهای مبداء و مقصد، الگوریتم‌‌ها، ساختار داده‌‌ها، محتویات پایگاه داده و مواردی از این دست که تا زمانی که برای عموم آشکار نشده و در راستای پنهان داشتن آن تلاش شود، به موجب حقوق مربوط به اسرار تجاری می‌‌تواند مورد حمایت واقع شود؛
سومین رویکرد نسبت به حمایت از وبسایت این است که علاوه بر محتویات مندرج در سایت و جزئیات تشکیل‌‌دهنده آن، کلیت سایت را مورد بررسی قرار داده و پس از تعیین ماهیت این کلیت، چگونگی حمایت از آن مورد بررسی قرار داده شود. بر این مبنا می‌‌توان گفت، در خصوص حمایت از محتویات مندرج در سایت، بحث و چالش جدیدی رخ نداده و این محتویات در صورت برخورداری از اصالت، مورد حمایت خواهد بود. از سوی دیگر، چنانچه این محتویات ناقض هر یک از حقوق مادی یا معنوی پدیدآورنده باشد، به موجب ضمانت اجراهای موجود در نظام حقوق مالکیت ادبی، هنری، قابل پیگیری خواهد بود. اما علاوه بر این، می‌‌توان کلیت سایت و مجموع صفحات آن را به عنوان یک مجموعه واحد در نظر گرفته و آن را نوعی آفرینش چند رسانه‌‌ای دانست. در تعریف آفرینش چند رسانه‌‌ای‌‌ها گفته شده است: «هر گونه آفرینش که به صورت دیجیتالی شامل متن، تصویر یا صدا باشد، همچنین آفرینشی که بر روی یک قالب الکترونیکی و قابل جستجو در محل یا از راه دور باشد، چند رسانه‌‌ای نامیده می‌‌شود.» لذا می‌‌توان یک سایت را در صورت برخورداری از عنصر اصالت، جدای از محتویات آن، به عنوان آفرینشی چند رسانه‌‌ای مورد حمایت قرار داد.
منابع:
– محسن صادقی- حمایت از حقوق مالکیت فکری در محیط اینترنتی – موسسه مطالعات و پژوهش‌‌های بازرگانی
– ستار زرکلام- حقوق مالکیت ادبی و هنری- سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها (سمت)
– قانون تجارت الکترونیکی مصوب سال ۱۳۸۲
– لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی، هنری و حقوق مرتبط
– موافقت‌‌نامه تریپس
– (WIPO Copyright Treaty (WCT
– Intellectual Property and E-commerce: How to Take Care of Your Business’ Website visited at : http://www.wipo.int
– http://cyber.law.harvard.edu/property۹۹/protection/main.html
– http://www.bitlaw.com/internet/webpage.html