معمولا اکثر افراد در مورد تعریف بودجه و اینکه بودجه چیست؛ مفاهیم خاصی را در ذهن دارند که غالبا دارای اشتراکات زیادی نیز هستند. بودجه در نگاه اول مفهومی ساده و قابل فهم است، اما پیچیدگی‌هایی هم دارد که گاهی درک آن را مشکل می‌کند.
هم‌اکنون بحث بودجهریزی بسیار گسترده‌تر و حرفه‌ای‌تر از گذشته در سطوح مختلف فردی، شرکتی و کسبوکار، دولت و سایر نهادها دنبال می‌شود. بنابراین با توجه به کاربرد بودجه در این سطوح، تعاریف متعددی نیز از آن ارائه می‌شود.
توجه به بودجه و اهمیت بودجه‌بندی به دوران‌های بسیار دور برمی‌گردد. اما رفته رفته این مفهوم مالی ابعاد پیچیده‌تری به خود گرفته و تکامل بیشتری پیدا کرده است. به طوری که امروزه می‌توان گفت از پایین‌ترین سطح یعنی سطح شخصی تا بالاترین آن یعنی نهاد دولت، به بودجهریزی نیاز دارند.
ما در این مقاله تلاش می‌کنیم با بیانی ساده ابتدا توضیح دهیم که اساسا بودجه چیست، چه کارکردها و اهدافی دارد، انواع بودجه کدام است و چه ویژگی‌هایی دارند. سپس به تعریف بودجه دولت، انواع، مراحل و نکات مهم آن اشاره می‌کنیم.
بودجه چیست و چه اهدافی دارد؟
احتمالا برای شما هم محل سوال است که اساسا بودجه یعنی چه؟ چه ویژگی‌ها و اهدافی دارد؟ در پاسخ باید گفت کلمه بودجه ریشه‌ای فرانسوی دارد. در زبان فرانسه اصطلاح بودجه به کیف چرمی گفته می‌شد که محلی برای نگهداری و حمل پول و وجوه نقد بود. این واژه کم‌کم به زبان انگلیسی نیز راه یافت که به شکل Budget تلفظ می‌شود.
اصطلاح بودجه از سطح زندگی شخصی تا سطوح مختلف دولت و یک کسبوکار بزرگ کاربرد دارد، اما واقعیت آن است که ابتدا برای تدوین برنامه مالی دولت این اصطلاح به کار رفت. انگلستان از اولین کشورهایی بود که مجلس آن اقدام به تدوین سند دخل و خرج دولت تحت عنوان سند بودجه کرد.
بعدها مفهوم بودجه علاوه بر دولت در سطوح مختلف دیگر نیز به کار رفت. تا جایی که امروزه بحث مالیه شرکتی، تدوین بودجه کسبوکار و بودجهریزی خانوار نیز مورد توجه مجامع آکادمیک و صاحب‌نظران قرار گرفته است.
با این اوصاف صاحب‌نظران مختلف هر یک تلاش کرده‌اند تا از زاویه‌ی دید خود بودجه را تعریف کنند. تفاوت این تعاریف ناشی از نوع نگاه و دیدگاهی است که هر گروه به این مفهوم اقتصادی دارند که ما در ادامه به این دیدگاه‌ها و تعاریف اشاره می‌کنیم.
تعاریف سنتی بودجه بیشتر بر جنبه اقتصادی آن تاکید دارد. بر این اساس بودجه را بیشتر وسیله‌ای برای مدیریت دخل و خرج یک کسبوکار، شرکت، فرد یا دولت تعریف می‌کنند.
در عوض، دیدگاه‌های مدیریتی؛ بودجه را بیشتر به اهداف و تدوین برنامهها ارتباط می‌دهند. بر همین اساس به بیان رسمی برنامهها، اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت که شامل تمام جنبه‌های عملیات واحد تجاری در یک دوره زمانی تعیین شده است، بودجه گفته می‌شود.
گام نخست بودجهریزی با شکسته شدن بودجه، براساس اهداف استراتژیک که به عنوان اهداف بلندمدت، اهداف سالانه و اهداف عملیاتی تعریف می‌شوند، انجام می‌شود، اهداف می‌تواند شامل رشد درآمد، کاهش هزینه، فروش و حجم تولید و بازده سرمایه‌گذاری و کیفیت محصولات و خدمات باشد.
در واقع بودجه ابزاری است که هدف و مسیر حرکت را برای یک فرد، کسبوکار، تیم، یا یک سازمان مشخص می‌کند. تغییرات محیط را تحت کنترل کرده و به مدیران سازمان کمک می‌کند تا جنبه‌های مالی واحدشان را شناسایی کنند و مشکلات را قبل از وقوع حل کنند.
از طرف دیگر بودجه ارتباطی مستقیم با آینده و پیش‌بینی آن دارد. از این دیدگاه بودجه یک برنامه مالی برای کنترل عملیات و نتایج آتی است. اگرچه بودجه شامل بخش‌بندی‌های واحدها، محصولات، پروژه‌ها یا نیروی انسانی است، اما برای کل یک مجموعه در نظر گرفته می‌شود.
بودجه همچنین می‌تواند یک برنامه برای ایجاد تغییر در یک شخص، سازمان یا واحد خاص باشد. برنامه‌ای که معمولا زمان‌بندی شده و اهداف هر بازه زمانی در نظر گرفته شده است. با تمام این تعاریف ویژگی‌ها، در یک کلام باید گفت بودجه صرفا مفهوم مالی ندارد؛ بلکه بسته به نوع بودجه و کاربرد آن در سطوح مختلف، می‌تواند جنبه‌های مختلف سیاسی، برنامه‌ریزی، مدیریتی نیز داشته باشد.
دلایل اهمیت بودجهریزی و توجه به بودجه چیست؟
دلایل زیادی برای اهمیت علم بودجهریزی و تدوین بودجه وجود دارد. اما دلیل اصلی این کار بیشتر ریشه در علم اقتصاد دارد. بحث بودجه از گذشته تاکنون ارتباط تنگاتنگی با پول، منابع مالی و چگونگی هزینهکرد آن دارد. با این حال علاوه بر این، دلایل دیگری نیز برای تدوین بودجه وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
تخصیص منابع کمیاب
یکی از اولین آموزه‌های علم اقتصاد بحث کمیابی منابع از یک طرف و نامحدود بودن نیازها از طرف دیگر است. بنابراین کارشناسان و نظریه‌پردازان اقتصادی یکی از مهم‌ترین اهداف علم اقتصاد را تخصیص بهینه منابع کمیاب به نیازهای نامحدود می‌دانند، به نحوی که حداکثر رضایت حاصل شود.
این مسئله از سطح مدیریت دخل‌و‌خرج یک زندگی شخصی تا سطح برنامه‌ریزی مالی برای شرکت‌های بزرگ و دولت صدق می‌کند. شاید این موضوع یکی از مهم‌ترین دلایل تدوین بودجه باشد، اما تنها دلیل نیست. هنر بودجهریزی این است که منابع کمیاب را به نحوی به اهداف و برنامهها اختصاص می‌دهد؛ که هم اولویت‌ها در نظر گرفته شود و هم اهداف مدنظر محقق شوند.
برنامه‌ریزی
یکی دیگر از کارکردهای بودجه تدوین برنامهها و اهداف بلندمدت، کوتاه‌مدت و میان‌مدت است. بدین منظور برای هر کدام از اهداف و برنامهها منابع خاصی در نظر گرفته می‌شود و سپس روند پیشرفت برنامه رصد و پایش می‌شود. در سطح دولت یا سطح کسب‌وکارها معمولا به شکل یکساله اقدام به بودجهریزی می‌کنند. اما در سطوح دیگر ممکن است بازه‌های زمانی شش ماهه، سه ماهه یا یک ماهه و کمتر از آن نیز برای بودجه در نظر گرفته شود.
نظارت
تدوین بودجه کمک می‌کند تا به شیوه‌ی بهتر و ملموس‌تری بتوانیم میزان رسیدن به شاخص‌های عملیاتی و بلندمدت را رصد و نقاط ضعف و قوت آنها را ارزیابی کنیم.
نظارت کمک می‌کند تا در طول روند اجرای برنامهها، نقاط انحراف از برنامه سریعا شناسایی و برای رفع و اصلاح آنها اقدام شود. با تدوین بودجه به شکل بهتری می‌توان بر روند اجرای برنامهها نظارت کرد. البته دستیابی به این مهم تا حد زیادی به چگونگی تدوین بودجه نیز بستگی دارد.
هماهنگی
بودجه به ایجاد هماهنگی بین اجزاء و ساختار یک برنامه کمک شایانی می‌کند. این کار همچنین باعث هم‌راستا شدن اهداف فردی و جمعی و در یک کلام باعث ایجاد وحدت فرماندهی می‌شود. این ویژگی خصوصا در بودجه دولت بسیار اهمیت دارد.
ارزیابی نتایج
سنجش نتایج تنها زمانی امکان‌پذیر است که بتوان براساس یک برنامه از قبل مشخص شده آنها را رصد کرد. بودجه تا حد زیادی این امکان را برای ما فراهم می‌کند که نتایج حاصله را با اهداف و شاخص‌های در نظر گرفته شده بسنجیم.
انواع بودجه چیست و چه اهدافی دارند؟
براساس اینکه بودجه برای چه سازمانی و در چه سطحی تدوین می‌شود، می‌توان آن به دسته‌بندی‌های مختلف تقسیم‌بندی کرد. با این حال، بودجه انواع رایجی دارد که در ادامه برخی از آنها را مرور می‌کنیم:
بودجه جامع (Master Plan): بودجه جامع بودجه‌ای است که تمامی موضوعات مالی و غیرمالی یک واحد یا سازمان را در آینده یا یک دوره مالی شامل می‌شود. ساختار بودجه جامع بستگی به اندازه و ماهیت واحد مربوطه دارد. بودجه جامع شامل بخش‌های زیر است:
بودجه عملیاتی و مالی (Operating and Financial Budgets): بودجه عملیاتی به موضوعات هزینه‌های خرید کالا و خدمت می‌پردازد. بودجه مالی به میزان دارایی ثابت مورد نیاز، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام می‌پردازد.
بودجه هزینه‌های سرمایه‌ای(Capital Expenditure Budget): این بودجه فهرستی از پروژه‌های بلندمدت که باید انجام شده و دارایی‌های ثابتی که باید برای انجام آن تامین شود را نشان می‌دهد.
بودجه نقدی(Cash Budget): این بودجهریزی روی برنامه‌ریزی و کنترل وجوه نقد تمرکز دارد. این بودجه جریان‌های ورودی و خروجی وجه نقد را در یک بازه زمانی مشخص نمایش می‌دهد.
بعد از آشنایی با بودجه جامع، می‌توان طبقه‌بندی‌های دیگری را نیز برای بودجهریزی در نظر گرفت. یکی از این طبقه‌بندی‌ها براساس ثابت یا متغیر در نظر گرفتن سطح ظرفیت تولید و فروش است که به دو نوع ثابت و انعطاف‌پذیر طبقه‌بندی می‌شوند.
بودجه ثابت(Static /Fixed Budget): بودجه ثابت شکلی از بودجه است که بر اساس سطح ظرفیت تنظیم می‌شود. مشکل این بودجه این است که براساس شرایط فروش پایدار تنظیم می‌شود و اگر در شرایط تغییراتی ایجاد شود قابل انعطاف نیست.
بودجه انعطاف‌پذیر (Flexible /Expense Budget): بودجه انعطاف‌پذیر بیشترین کاربرد را در بین شرکت‌ها دارد. این بودجه شامل تغییر در کسبوکار و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی است.
گام‌های تهیه‌ی بودجه انعطاف‌پذیر عبارتند از:
- تخمین اینکه هر فعالیت در چه دامنه‌ای دچار نوسان خواهد بود.
- تخمین هزینه در مورد دامنه فعالیت‌هایی که در بودجه در نظر گرفته شده است.
- تفکیک هزینه‌ها بر اساس رفتار آنها،
- فرموله ساختن هزینه‌های متغیر و ترکیبی (mixed cost)
در شرایط عدم اطمینان سه نوع بودجه زیر در بودجه انعطاف‌پذیر در نظر گرفته می‌شود.
- شرایط بهینه (optimistic)
- شرایط معمول یا محافظه‌کارانه (conservative)
- شرایط بدبینانه (pessimistic)
- بودجه افزایشی (Add – on Budget):
این بودجه به این شکل است که در سال قبل بودجهریزی انجام شده؛ اما در سال جاری براساس اطلاعات موجود اصلاح می‌شود.
بودجه رولینگ، پیوسته (Continuous /Rolling Budget): در این بودجه بر اساس اطلاعات هر فصل بودجه بازنگری می‌شود تا اطلاعات دقیق‌تری را نمایش دهد.
علاوه بر این موارد می‌توان دسته‌بندی‌های دیگری نیز از انواع بودجه ارائه داد. یکی از آنها براساس نوع کاربردی است که بودجه در سطوح مختلف دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
بودجهریزی شرکتی: اکثر شرکت‌های بزرگ و حتی کوچک و متوسط به برنامه جامع یکساله نیاز دارند و بر همین اساس اقدام به بودجهریزی می‌کنند. معمولا مدیران مالی شرکت‌ها این کار را انجام می‌دهند. اما برای تدوین یک بودجه مناسب، به کسب اطلاعات از سایر واحدها نیز نیاز است.
بودجه شخصی یا خانوادگی: هر چند بسیاری از اشخاص یا خانواده‌ها از گذشته‌های دور تاکنون یک برنامه مالی برای خود تدوین می‌کنند. اما این موضوع در چند سال اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. هدف از تدوین چنین بودجه‌ای بیشتر کنترل هزینه‌ها و انطباق آن با درآمدهای پیش‌بینی شده است. در جوامعی مانند ایران که درگیر تورم‌های بالا است؛ معمولا تدوین بودجه شخصی اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
بودجه یک تیم یا واحد: در بسیاری از سازمان‌ها معمولا واحدها و بخش‌های مختلف اقدام به بودجهریزی می‌کنند. برای نمونه معمولا واحد بازاریابی، منابع انسانی یا سایر واحدها این کار را جداگانه انجام می‌دهند. در بسیاری اوقات نیز ممکن است این واحدها برای برخی پروژه‌های خود اقدام به بودجه‌بندی کنند.
بودجه دولت: یکی از مهم‌ترین انواع بودجه مربوط به تدوین بودجه دولت و سازمان‌های دولتی است. این کار اکثرا به شکل یکساله و توسط دولت و مجلس انجام می‌شود. معمولا بودجه دولت مهم‌ترین نوع بودجه بوده و بر تمامی بخش‌های مختلف اقتصاد تاثیرگذار است.
بودجه دولت دارای اثرگذاری مالی، سیاسی و اجتماعی بالایی است. به همین دلیل تصویب کلیات و جزئیات آن در مجلس اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. بودجه دولت یک چارچوب مالی و اقتصادی است که سازمان‌های دولتی براساس آن فعالیت‌ها و اقدامات خود را پیش می‌برند.
به نحوی که معمولا برای هر فعالیت، بودجه‌ای مصوب در نظر گرفته می‌شود و سپس طبق مراحل خرج و هزینه در دستگاه‌های دولتی، پرداخت و مصرف می‌شود.
بودجه دولت چیست و چه اجزایی دارد؟
ماده یک قانون محاسبات عمومی کشور در مورد تعریف بودجه دولت اینطور بیان می‌کند:
«بودجه کل کشور برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تامین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی که منجر به نیل سیاست‌ها و هدف‌های قانونی می‌شود، است.»
همین ماده قانونی بودجه را سه بخش مجزا می‌داند که شامل بودجه عمومی دولت، بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها شامل پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و بودجه مؤسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌شود.
فصل دوم قانون محاسبات عمومی نیز به موارد مختلف اجرای بودجه در دو سطح دریافت درآمدها و پرداخت هزینه‌ها اشاره کرده است. فصل سوم به نظارت مالی و فصل چهارم به تنظیم حساب و تفریغ بودجه پرداخته است. ضمن آنکه در این قانون برخی از مهم‌ترین وظایف دست‌اندرکاران مالی سازمان‌های دولتی در قبال مدیریت و نظارت بر عملکرد بودجه و اموال دولتی از قبیل وزراء، مدیران مالی، ذیحساب، امین اموال اشاره شده است.
فرآیندها و مراحل بودجه به چه شکل است؟
فرآیند بودجهریزی برای بخش‌ها و سطوح مختلف می‌تواند متفاوت باشد و بنابراین نمی‌توان یک فرایند مشخص برای آن در نظر گرفت. اما به طور معمول از شش مرحله به شرح زیر تشکیل می‌شود:
- پایه‌گذاری اهداف بودجه
- تحلیل منابع در دسترس
- مذاکره برای تخمین اجزا بودجه
- هماهنگی و بررسی اجزا بودجه
- تصویب نهایی بودجه
- توزیع بودجه تصویب‌شده (بین واحد ها سازمان)
معمولا برای رسیدن به یک بودجه سازمان‌یافته کمیته بودجه تشکیل می‌شود. این کمیته مقادیر در نظر گرفته‌شده در بودجه را کنترل می‌کند.
همچنین این کمیته وظیفه راهنمایی کردن درباره‌ی رفع مشکلات احتمالی به ویژه اطلاعات مالی را دارد. موفقیت در فرآیند بودجه بستگی به همکاری همه‌ی سطوح سازمانی دارد.
وظیفه کمیته بودجه با دستیابی به یک بودجه جامع خاتمه نمی‌یابد؛ زیرا مهم‌تر از تهیه‌ی بودجه اجرای آن و نظارت دقیق و انطباق آن با اطلاعات واقعی است.
معمولا کمیته بودجه در مقاطع مختلفی از دوره مالی میزان تحقق بخش‌های مختلف بودجه را ارزیابی می‌کند و در صورت بروز انحراف با اهمیت موضوع را از واحدهای مربوطه پیگیری و برای رفع مشکل تلاش می‌کند.
اگرچه مفاهیم و فرآیند بودجهریزی تقریبا در شرکت‌های خصوصی و دستگاه‌های دولتی یکسان است، با این حال، تفاوت‌هایی در شیوه‌ی عمل بین بخش‌های خصوصی و عمومی وجود دارد.
در بخش دولتی فرایندهای و مراحل بودجه از چند مرحله مشخص پیروی می‌کند. در هر کدام از این مراحل سازمان‌ها، نهادهای مختلفی ذی‌نفع هستند. مراحل بودجه در سازمان‌های دولتی شامل چهار مرحله زیر است:
1: تهیه، تنظیم و پیشنهاد بودجه: انجام این مرحله به عهده قوه مجریه بوده و دستگاه‌های مختلف از جمله سازمان برنامه و بودجه در کنار هر کدام از سازمان‌های دولتی به طور خاص درگیر فرایند بودجهریزی می‌شوند. بعد از تنظیم لایجه بودجه، دولت آن را برای تصویب به مجلس ارسال می‌کنند.
2: تصویب بودجه: در این مرحله مجلس اقدام به بررسی لایحه پیشنهادی دولت کرده و بودجه کشور در کمیسیون‌های مختلف به بحث گذاشته می‌شود. البته در اینجا بیشتر بر روی کلیات و سیاست‌های اصلی بودجه تمرکز می‌شود.
3: اجرای بودجه: این مرحله اصلی‌ترین مرحله در فرایند بودجه‌بندی سازمان‌های دولتی است. چرا که تمامی فعالیت‌هایی که برای تحقق درآمدها و مصارف هزینه‌ها پیش‌بینی شده بود، در این مرحله توسط دستگاه مربوطه پیگیری می‌شود.
4: نظارت: نظارت بر نحوه اجرای بودجه و تطابق عملکرد سازمان‌های دولتی با برنامه‌های بودجه از جمله وظایفی است که بیشتر بر عهده سازمان‌های نظارتی از جمله مجلس و دیوان محاسبات کشور است.
مهم‌ترین درآمدها و مصارف بودجه دولت چیست؟
در یک نگاه کلی هر نوع بودجه‌ای از دو بخش منابع و مصارف تشکیل شده است که بودجه عمومی کل کشور نیز از این قاعده مستثنی نیست. در کشورهای مختلف دنیا بر حسب نوع نگاه آنها به اقتصاد و میزان مداخله دولت در آن، می‌توان منابع و مصارف مختلفی برای بودجه در نظر گرفت.
در بخش منابع معمولا دولت به روش‌های مختلف اقدام به درآمدزایی می‌کند که مهم‌ترین آنها مالیات و عوارض‌های مختلف مانند جرائم راهنمایی رانندگی است.
اما یکی دیگر از منابع بودجه در ایران معمولا از طریق واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای است. فروش نفت و سایر منابع طبیعی و فروش ساختمان‌ها و ماشین‌آلات جزء این بخش محسوب می‌شوند.
واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای یکی دیگر از منابع بودجه در ایران محسوب می‌شود. واگذاری و عرضه اولیه سهام شرکت‌ها بارزترین نمونه واگذاری دارایی‌ها محسوب می‌شود.
اما بودجه بخش دیگری به نام هزینه‌ها یا مصارف دارد که در ایران به چند بخش تقسیم می‌شود. مهم‌ترین آنها هزینه‌های جاری دولت است که حقوق کارمندان دولت و ملزومات اداری بخش قابل‌توجهی از آن را شامل می‌شود.
در بخش مصارف معمولا دو بخش دیگر تحت عنوان تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی وجود دارد که به ترتیب به انجام پروژه‌های عمرانی، سرمایه‌ای و پرداخت سود سهام واگذار شده اشاره دارد.
اصطلاحات مهم و پرکاربرد بودجه عمومی کشور
بودجه کشور دارای اصطلاحات و واژگان خاص خود است که آشنایی با آنها به شناخت بهتر ساختار و اهداف بودجه کمک می‌کند. از جمله مهم‌ترین این اصطلاحات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
تفریغ بودجه: در کشور ما بر حسب قانون دیوان محاسبات به عنوان بازوی نظارتی مجلس شورای اسلامی، وظیفه تهیه گزارش تفریغ بودجه و انتشار سالانه آن برای عموم مردم را بر عهده دارد.
گزارش تفریغ بودجه به نحوی عملکرد و نتایج اجرای بودجه مصوب در سال قبل را نشان می‌دهد. در واقع دیوان محاسبات با استفاده از گزارش‌های دریافتی و بررسی‌های انجام شده، میزان تحقق برنامه‌های بودجه و نحوه عملکرد سازمان‌های دولتی براساس لایحه بودجه را بررسی و منتشر می‌کند.
کسری بودجه: کسری بودجه اصطلاحی نام‌آشنا برای اکثر آحاد جامعه است. کسری بودجه به حالتی اشاره دارد که در آن هزینه‌ها و مصارف بودجه از میزان درآمدها بیشتر شود. در این حالت دولت دچار کسری بودجه شده و معمولا به یکی از دو روش استقراض از بانک مرکزی یا استقراض از عموم مردم آن را تامین می‌کند.
البته کسری بودجه خود انواع مختلفی دارد که معمولا شامل کسری بودجه اداری، کسری بودجه ناشی از تغییر اوضاع اقتصادی و کسری بودجه مربوط به ساختار اقتصادی است.
اما برای جبران کسری بودجه در روش استقراض؛ معمولا بانک مرکزی اقدام به چاپ پول به میزان کسری بودجه می‌کند. این روش در ایران بسیار مرسوم بوده و در بلندمدت دارای تبعات زیادی است. هر چند در کوتاه مدت کسری بودجه دولت تامین می‌شود. اما رشد نقدینگی و افزایش تورم از جمله تبعات آن است.
در روش دیگر؛ دولت کسری بودجه خود را از طریق فروش اوراق بهادار به مردم تامین می‌کند. فروش سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت دو نمونه بارز از آن است. البته روش‌های دیگری مانند افزایش درآمدهای مالیاتی و عوارض، وام خارجی، کاهش اعتبارات جاری و عمرانی برای جبران کسری بودجه وجود دارد.
بودجه محقق شده: دولت براساس فاکتورهای مختلف در لایحه بودجه خود میزان درآمدها و هزینه‌ها را پیش‌بینی می‌کند. به میزانی که دولت به اهداف ریالی خود در بودجه دست پیدا کند، بودجه محقق شده گفته می‌شود.
برای نمونه اگر در لایحه بودجه، میزان درآمدهای نفتی کشور 10 میلیارد برآورد شده باشد و دولت به 8 میلیارد آن دست یافته باشد؛ به این میزان بودجه محقق شده می‌گویند.
اعتبارات جاری و عمرانی: در یک دسته‌بندی کلی مصارف بودجه کشور به دو دسته تقسیم می‌شود. اعتبارات جاری بیشتر مربوط به هزینه‌های اداری، حقوق و دستمزد کارکنان و مواردی از این قبیل است که در یک روند دائمی پرداخت می‌شود.
در مقابل اعتبارات عمرانی بیشتر به برنامهها و طرح‌های عمرانی دولت مانند ساخت نیروگاه‌ها، بزرگراه‌های و پروژه‌های بزرگ اشاره دارد. در ایران معمولا بخش قابل توجهی از منابع بودجه صرف اعتبارات جاری می‌شود که یکی از مهم‌ترین انتقادات به ساختار بودجه کشور است.
مدیریت کارآمد بودجه با نرم افزار کنترل بودجه و اعتبار
با این تعاریف می‌توان گفت که تقریبا تمامی سازمان‌ها و شرکت‌ها فارغ از اندازه و نوع فعالیت آنها، نیازمند فرایند بودجهریزی هستند. با این حال، این موضوع معمولا در سازمان‌های دولتی و همچنین شرکت‌های بزرگ اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
رسیدن به اهداف بودجه در این سازمان‌ها بدون استفاده از راهکارهای نرم‌افزاری معمولا امکان‌پذیر نیست. چرا که معمولا عملیات بودجهریزی، اجرا و نظارت بر آن دارای فرایندهای مختلفی است که در هر بخش ذی‌نفعان خاص خود را دارد.
نرم افزار بودجه همکاران سیستم با داشتن امکانات مختلف به سازمان‌ها در بودجه‌بندی مناسب و نحوه اجرا و نظارت بر آن کمک می‌کند. به کمک این ماژول نرم‌افزاری امکان ثبت انواع بودجه و کنترل آن کاملا وجود داشته و از طرفی امکان اجرای دقیق بودجه، تهیه گزارش‌های مختلف و نظارت بر آن را برای کاربران فراهم می‌کند. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره رایگان با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
در پایان باید گفت ما در این مقاله در مورد اینکه بودجه چیست، چه انواع و اهدافی دارد؛ صحبت کردیم. چنانچه شما در این مورد سوال یا ابهامی دارید، حتما در بخش نظرات این مقاله با ما مطرح کنید.