بیل گیتس را همه می‌شناسند، نام مارک زاکربرگ را هم احتمالا اغلب افرادی که کمابیش با تکنولوژی در ارتباط هستند شنیده‌اند. نفر سوم که احتمالا او را نیز می‌شناسید، استیو وزنیاک، خالق اپل است. این سه نفر از نظر شما در چه نکاتی مشترک هستند؟ همه آن‌ها کارآفرین، خلاق و باهوش، میلیونر و رویاپرداز هستند اما پیش از همه این موارد، این دانشمندان معاصر، هر سه برنامه‌نویس بوده‌اند!
ما به دستگاه‌های زیادی نیاز داریم که بسیاری از آن‌ها توسط برنامه‌نویسان طراحی می‌شوند و بهبود می‌یابند. از لوازمی مانند تلفن همراه یا کامپیوتر با استفاده روزانه گرفته تا دزدگیرها و دستگاه‌های اسکن همگی نیازمند برنامه نویسی هستند. بنابراین اهمیت این دانش و شغل بر کسی پوشیده نیست.
همین توضیح مختصر نشان میدهد برنامه نویسی شغلی پول‌ساز با آینده‌ای روشن است که به هوش، خلاقیت و پشتکار نیاز دارد. اما برنامه نویس به چه کسی گفته می‌شود و چه وظایفی در این شغل وجود دارد؟ با ما همراه باشید تا علاوه بر پاسخ این پرسش، به مزایا، معایب و درآمد برنامه‌نویسی بپردازیم و به شما آموزش بدهیم که چطور می‌توانید به یک برنامه‌نویس حرفه‌ای تبدیل شوید.
شغل برنامه نویسی چیست؟
به شغلی که در آن به عیبیابی، اشکالزدایی، نگهداری و پشتیبانی از برنامههای نوشتهشده میپردازند، برنامه نویسی میگوییم. برنامه نویسی برای بسیاری از رشتههای مرتبط با فناوری یک مهارت ضروری است. برای اساس تحقیقات، بازار کار برنامه نویسی 12 برابر بیشتر از میانگین مشاغل دیگر در طول سال رشد می‌کند. البته این تنها یکی از مزایای شغل برنامه نویسی است. این شغل در فناوری، نهادهای مالی، بیمه و سازمان‌های تولیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برنامه نویسی شامل ارتباط با کامپیوتر و دادن دستورالعمل‌هایی مشخص به آن در قالب کد است. این اطلاعات به کامپیوتر دستور می‌دهند که دقیقا چه کاری را باید انجام دهد. دستورالعمل‌ها از راه‌های مختلف اجرا می‌شوند که به آن زبان‌های برنامه نویسی می‌گویند. این زبان‌ها شامل جاوا، پایتون، HTML و CSS هستند. به برنامه نویس، توسعه دهنده، کدنویس یا طراح وب نیز گفته می‌شود اما هر یک از این مشاغل تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
برنامه نویس کیست؟
برنامه نویس فردی است که دستورالعملهای مشخصی را به کامپیوتر میدهد و نرمافزارها یا برنامههای کاربردی را به وجود میآورد. درواقع، تولید، آزمایش، اجرا و عیبیابی دستورالعملهای مختلف در قالب کد، وظیفه اصلی برنامه نویس است. اغلب برنامه‌نویسان در چند زبان برنامه نویسی مانند SQL، HTML، PHP، C و C++ تبحر دارند اما برای شروع این کار، آموزش یک زبان برنامه‌نویسی کفایت می‌کند.
همچنین یک برنامه نویس ممکن است در زمینه‌های متنوعی مانند پایگاه داده، امنیت، نرم‌افزار، سیستم عامل یا توسعه وب متخصص باشد و در شرکت‌های کوچک، بزرگ یا به‌شکل مستقل فعالیت کند. بنابراین همان‌طور که می‌بینید برنامه‌نویسان نقش قابل‌توجهی در توسعه فناوری و کامپیوتر ایفا می‌کنند. این افراد می‌توانند به‌شکل جداگانه و فریلنس یا به‌عنوان فردی از یک تیم نرم‌افزاری بزرگ‌تر کار کنند.
وظایف برنامه نویس
برنامه نویسی در عین حال که شغل پشت‌میزی و کم‌فعالیتی است، می‌تواند چالشی، نیازمند سرعت عمل و متنوع باشد. لیستی که در ادامه می‌خوانید می‌تواند نمونه‌هایی از وظایف معمول برنامه‌نویسان طی یک روز کاری را نشان دهد:
- نوشتن کد یک برنامه جدید و تست آن: گاهی نقش برنامه نویس کامپیوتر در همکاری نزدیک با توسعه دهنده وب و نرم‌افزار است. نوشتن یک برنامه جدید و آزمودن آن به تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله نیاز دارد و همچنین این مهارت‌ها را در برنامه‌نویس ارتقا میدهد. به‌مرور زمان، یک برنامه‌نویس حرفه‌ای می‌تواند نتیجه بهتری را در حل منطقی مسائل پیچیده بگیرد.
- به‌روزرسانی برنامههای قبلی: این وظیفه ممکن است شامل عیبیابی، رفع مشکلات بالقوه و بالفعل، بهبود عملکرد و بهبود تجربه کاربر (UX: User Experience) باشد. بسته به میزان پیچیدگی پروژه، این مورد ممکن است بین چند روز تا چند ماه طول بکشد.
- شناسایی، عیبیابی و تصحیح خطاهای کدنویسی: هر نرم‌افزاری برای آن‌که کارایی خود را حفظ کند نیازمند بازبینی مکرر در طول زمان است. مشکلات کدنویسی باید سریعا شناسایی شده و در هر قسمتی که ناکارآمدی دیده می‌شود، اصلاحات لازم صورت بگیرد. یک کد خاص مشکل‌دار ممکن است عملکرد کلی یک نرم افزار یا سایت را تحت تاثیر قرار بدهد.
- بازنویسی برنامه برای سیستم عامل‌های مختلف: گاهی برنامه‌نویسان باید یک کد خاص را به زبان‌های مختلف برنامه نویسی و برای سیستم‌های متنوع بازنویسی کنند. برای نمونه کدی که برای یک برنامه بر روی سیستم عامل ویندوز نوشته شده است، قابل استفاده در اندروید نیست و نیاز به بازنویسی دارد.
- تامین امنیت برنامه‌ها در برابر تهدیدهای خارجی: برنامه‌نویسان باید نرم‌افزارهای مخرب را شناسایی کنند، برنامههای آسیب‌پذیر در برابر هک را حذف یا برای جلوگیری از آسیب به امنیت برنامه یا نشت داده‌ها، کدهای جدیدی بنویسند.
وظایف یک برنامه نویس از نوشتن کدهای برنامه تا اصلاح کد یا به روز رسانی برنامه‌ها را شامل می‌شود
شاخه های برنامه نویسی
پیشتر در سال 2021، روند روبه‌رشدی برای شغل برنامه‌نویسی در همه شاخه‌ها تا سال 2023 پیش‌بینی شده بود. تحقیقات تازه‌تر این پیشرفت را تا سال 2031 نیز تضمین می‌کنند. بااین‌حال، برنامه‌نویسی شاخه‌های متنوع و متعددی دارد که بعضی از آن‌ها را نام می‌بریم:
- تحلیل‌گر سیستم (System Analyst): فردی که روی ابعاد مختلف کسب و کار و یافتن و اجرای راه‌حل‌های فنی برای بهبود آن‌ها متمرکز است.
- کارشناس پایگاه داده (Database Administrator یا Database Manager): DBA یا DBM علامت اختصاری این شاخه از برنامه نویسی است و فردی که به آن مشغول است؛ مسئولیت طراحی، مدیریت و نگهداری از پایگاه را بر عهده دارد.
- تحلیل‌گر امنیتی (Security Analyst): تحلیل‌گر امنیت اطلاعات، تهدیدهای سایبری را شناسایی و فعالیت‌های لازم برای جلوگیری از وقوع آن‌ها را راه‌اندازی می‌کند. همچنین برای محافظت از شبکه، مجموعه‌ای از راه‌حل‌های کاربردی را ارائه میدهد.
- توسعه‌دهنده نرم‌افزار (Software Developer): این فرد علاوه بر برنامه‌نویسی و کدنویسی، مهارت‌های دیگری نیز دارد که شامل بررسی و یافتن نیازهای کاربران، اعمال تغییرات بر اساس این یافته‌ها روی نرم‌افزار و ارزیابی مراحل مختلف تولید و انتشار یک نرم افزار می‌شود.
- طراح وب (Web(-site) Designer): طراحان وب‌سایت وظیفه ساخت و راه‌اندازی یک سایت از شروع تا پایان و شامل همه ابعاد فنی آن را برعهده دارند.
چگونه برنامه نویسی را شروع کنیم؟
عمل ساده چک کردن ایمیل که روزانه توسط بسیاری از ما انجام می‌شود، نتیجه ساعت‌ها و روزها تلاش برنامه‌نویسان است. اگر یک شغل با فرصت‌های فراوان، آزادی عمل بالا و نیازمند تلاش و پویایی را برای خودتان مناسب می‌دانید، برنامه‌نویسی ممکن است شغل ایده‌آل شما باشد. البته علاقمندی به کامپیوتر و فناوری همچنین انگیزه یادگیری باید در شما وجود داشته باشد.
برای شروع برنامه نویسی ، 5 قدم پیشنهادی ما را بخوانید:
1. تخصصی را انتخاب و نقشه‌ای برای رسیدن به آن طراحی کنید
برنامه نویسی تخصص‌های متنوعی را شامل می‌شود. برای شروع کار در این صنعت لازم است تخصص مورد نظر خود را از قبل انتخاب کنید:
- فرانت‌اند (Frontend): این تخصص روی رابط‌های کاربری و گرافیکی مانند دکمه‌ها و لینک‌ها که قابل مشاهده برای کاربران هستند، کار می‌کند. برای فعالیت در این تخصص باید یک یا چند زبان برنامه‌نویسی از این گروه را بلد باشید: جاوا اسکریپت، CSS یا HTML
- بک‌اند (Backend): برخلاف فرانت‌اند، بک‌اند در سمت سرور قرار می‌گیرد و اقدامات وب‌سایت را تقویت می‌کند. مدیریت تعاملات پایگاه داده و سرعت وب‌سایت از زیرمجموعه این وظایف است. زبان‌های برنامه‌نویسی جاوا (Java Script) یا پایتون (Python) در این تخصص کارآمد هستند.
- توسعه‌دهنده فول‌استک (Full Stack Developer): متخصص و توسعه‌دهنده فول استک هم در جهت سرور و هم در سمت کاربران مشغول به فعالیت است. او باید فردی خلاق، به‌روز و آشنا با گرافیک باشد. زبان‌های برنامه‌نویسی مانند SQL، انگولار جی‌اس (AngularJS) و CSS به کمک این تخصص می‌آیند.
2. زبان برنامه نویسی متناسب را یاد بگیرید
اگر رشته دانشگاهی شما مرتبط با کامپیوتر خصوصا علوم کامپیوتر بوده است، در این مرحله چندان دشواری نخواهید داشت. همچنین می‌توانید از ویدیوهای خودآموز، کتاب‌ها، دوره‌های آنلاین یا کلاس‌های حضوری استفاده کنید. اما به‌طور کلی، به نظر می‌رسد پایتون و جاوا اسکریپت پرطرفدارترین زبان‌های برنامه نویسی هستند.
اغلب برنامه‌نویس‌ها در چند زبان برنامه نویسی مانند SQL، HTML، PHP، C و C++ تبحر دارند اما برای شروع، یادگیری یک زبان برنامه‌نویسی کفایت می‌کند.
3. مهارت‌های مورد نیاز را بیاموزید
به‌عنوان یک برنامه‌نویس شما به میزانی از دانش فنی و اجرایی در کنار مهارت‌های قوی ارتباطی، سازگاری و حل مسئله نیاز دارید. بنابراین برای تقویت یا آموزش یکایک این مهارت‌ها زمان کافی بگذارید.
4. بیشتر فعالیت کنید
می‌توانید یک پورتفولیوی فریلنسری تهیه کنید. ساختن پورتفولیو می‌تواند احتمال استخدام شما را چند برابر کند: هم یک نمونه کار محسوب می‌شود (به همین دلیل باید نهایت توانایی‌های خود را در ساخت آن به کار بگیرید) و هم احتمال دیده شدن خود را بالا ببرید.
همچنین می‌توانید در پروژه‌های متن‌باز (Open Source) مشارکت کنید، فعالیت‌های دانشگاهی مرتبط انجام بدهید یا برای نشان دادن مهارت‌های خود سرپرستی یک تیم برنامه‌نویس تازه‌کار را به عهده بگیرید.
5. روابط موثر ایجاد کنید
آشنایی و معاشرت با افرادی در همین صنعت به شما کمک می‌کند در مواقع مورد نیاز، از افراد کاردان کمک بگیرید و همچنین همیشه در جریان مشاغل تازه و فرصت‌های شغلی مناسب باشید. بنابراین دوره‌های بیکاری خود را به‌عنوان یک فریلنسر کوتاه‌تر خواهید کرد و در جایگاه یک کارمند، همیشه مربی و معلمی برای مشکلات خود خواهید داشت.
همچنین می‌توانید دوره‌های کارآموزی را امتحان کنید. با کمترین هزینه و حتی گاهی دریافت حقوق (کمتر از پایه)، می‌توانید برنامه نویسی را آموزش ببینید و مهارت‌های خود را توسعه دهید.
مزایای برنامه نویسی
اگر نگاهی به زندگی برنامه‌نویسان بیندازید اثرات رضایت شغلی بالا را در چهره آن‌ها می‌بینید. این شغل پردرآمد، خصوصا اگر با علاقه درونی همراه باشد، می‌تواند یک انتخاب عالی در زندگی هر فردی محسوب شود. از مزایای شغل برنامه نویسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
رضایت شغلی بالا
برنامه نویسی اگرچه شغلی چالشی است اما در این شغل یادگیری بسیاری وجود دارد. اگر تجربه‌اش را داشته باشید، می‌دانید رضایت خاطر ناشی از ساختن یک نرم‌افزار جدید و اجرای موفقیت‌آمیز آن چه احساسی دارد. به‌علاوه قشر برنامه‌نویس در جامعه از احترام بالایی برخوردار هستند.
دستمزد بالاتر از متوسط
اگر شغلی پردرآمد با قابلیت پیشرفت دائمی می‌خواهید، برنامه نویسی شغل ایده‌آل شماست. درآمد پایه در این شغل از درآمد متوسط پایه در جامعه بالاتر و پتانسیل رشد و افزایش آن نیز بالا است. خصوصا اگر تجربه‌های متعدد، متنوع و طولانی مدت به دست آورید، می‌توانید حقوق دریافتی خود را تا حد قابل توجهی افزایش دهید.
فرصت‌های متنوع شغلی
اگر در برنامه نویسی تخصص داشته باشید، اغلب سازمان‌هایی که برای کار به آن‌ها مراجعه می‌کنید با شرایط شما کنار می‌آیند. امکان دورکاری، کار پاره‌وقت یا پروژه‌ای برای شما فراهم است. هر مکانی که حضور داشته باشید، با یک لپ‌تاپ یا کامپیوتر و اینترنت پرسرعت می‌توانید کسب درآمد کنید یا پروژه‌های خود را پیش ببرید.
بعضی از برنامه‌نویسان ایرانی حتی پروژه‌هایی از خارج از کشور را می‌پذیرند و درآمدی دلاری دارند؛ زیرا این شغل حداقل حضور فیزیکی را می‌طلبد و محدودیت خاصی ندارد.
کمک به توانایی حل مسئله
یکی از الگوهای کاری برنامه‌نویسان، درک و پذیرش مشکلات بزرگ و سپس تلاش برای حل آن‌هاست. این افراد هر چالش بزرگی را به قسمت‌های کوچک تقسیم و سپس برای حل و فصل هر یک، برنامه‌ریزی و اقدام می‌کنند. این الگوی رفتاری، به‌تدریج توانایی حل مسئله را در فرد پرورش میدهد.
عدم احتیاج به مدارک تحصیلی یا آموزش رسمی
برخلاف بسیاری از مشاغل پردرآمد دیگر مانند پزشکی یا شغل‌های مشابه، در برنامه نویسی با یک مدرک کارشناسی مرتبط نیز می‌توانید فعالیت خود را شروع کنید. حتی در مواردی، افرادی که به‌شکل خودآموز کدنویسی را یاد گرفته‌اند، بدون مدرک کارشناسی نیز توانسته‌اند موفق عمل کنند و درآمد بالایی را به دست آورند.
آن‌چه در این شغل مهم است عملکرد کلی و تجربه قبلی است، نه مدرک تحصیلی یا گواهینامه‌های مختلف. البته شما می‌توانید در حین کار؛ اقدام به تحصیل، دریافت مدارک معتبر برنامه‌نویسی یا آموزش زبان‌های برنامه نویسی دیگر کنید.
زندگی اجتماعی متعادل‌تر در کنار ابعاد شغلی
برنامه‌نویسان فریلنسر که به‌شکل پروژه‌ای کار می‌کنند یا برنامه‌نویسانی که دورکار هستند، می‌توانند طبق برنامه‌ریزی متناسب با شرایط خاص زندگی خود کار کنند و نیازی نیست ساعات کاری از پیش تعیین‌شده را پر کنند. در چنین شرایطی، امکان گسترش زندگی اجتماعی، سفر و سایر تجربیاتی که با یک شغل تمام‌وقت نمی‌توان به دست آورد، وجود دارد.
معایب برنامه نویسی
برنامه نویسی نیز مانند هر شغل دیگری معایبی دارد. خصوصا اگر به این کار علاقه نداشته باشید یا از آن دسته افرادی باشید که شغل‌های ثابت و کاملا روتین را ترجیح می‌دهند. بعضی از معایب شغل برنامه نویسی عبارتند از:
نیاز دائم به یادگیری و ارتقا
برنامه‌نویسی علمی دائما درحال تغییر است و بنابراین لازمه فعالیت در این زمینه، به‌روز ماندن و یادگیری دائمی است. اگر فردی هستید که سازگاری کمی در برابر شرایط تازه دارید، این شغل ممکن است برای شما مناسب نباشد یا به روحیه شما در دراز مدت آسیب بزند. بااین‌حال همین نکته منفی برای بعضی از افراد یکی از محاسن برنامه نویسی محسوب می‌شود.
تحرک کم
به‌عنوان یک برنامه نویس ممکن است ناچار باشید ساعت‌ها پشت میز بنشینید و برای چند ساعت هیچ‌گونه فعالیت بدنی خاصی نداشته باشید. بااین‌حال، همان‌طور که پیشتر گفته‌شد، ساعات کاری این شغل انعطاف بالایی دارد! بنابراین می‌توانید یک برنامه منظم ورزش در کنار کار برای خودتان داشته باشید.
وظایف تکراری
بعد از چند سال تجربه ممکن است بعضی از کارها در شغل برنامه نویسی کامپیوتر برای شما تکراری باشند و شما را بی‌انگیزه یا بی‌حوصله کنند. بااین‌حال همیشه چالش‌های جدیدی پیش پای شما قرار خواهند گرفت که به کار هیجان دوباره‌ای ببخشند.
موقعیت رقابتی
اگر اهل رقابت، تلاش برای ترفیع و افزایش دستمزد نیستید؛ ممکن است برنامه نویسی شغل مناسبی برای شما نباشد. بازار کار برنامه نویسی بسیار رقابتی و چالشی است و برای رشد در آن لازم است دائما تلاش کنید. همچنین برای پیشرفت در این شغل نیاز به روابط اجتماعی خوب دارید.
درآمد شغل برنامه نویسی
درآمد برنامه‌نویسی در حال حاضر بین ماهی 2 میلیون تومان تا 30 میلیون تومان متغیر است. این درآمد را، میزان تبحر، تجربه، زبان برنامه‌نویسی مورد استفاده کارجو و همچنین شرایط خاص سازمان تعیین می‌کند. متوسط درآمد برای فردی با تجربه 4-5 ساله در شغل برنامه‌نویسی به‌صورت تمام‌وقت 16 تا 20 میلیون تومان در ماه است.
همچنین در آمریکا میانگین درآمد برنامه‌نویسان حدود 74 هزار دلار در سال یا ماهانه حدوداً 6 هزار دلار است و این رقم برای افراد باتجربه و توانا به سالی 100 هزار دلار (ماهانه 8 هزار دلار) نیز می‌رسد. حداقل دستمزد سالانه 50 هزار دلار (ماهانه 4 هزار دلار) برای شغل برنامه نویسی است.
چند سال طول می‌کشد تا برنامه‌نویس شویم؟
نکته عجیب و جالب این است که بر اساس تحقیقات حدود 69% از برنامه‌نویسان حداقل بخشی از دانش خود در این زمینه را از طریق خودآموزی به دست آورده‌اند. همچنین 13% از کدنویسان موفق کاملا به‌صورت آموزش شخصی در برنامه‌نویسی تخصص پیدا کرده‌اند. چرا شما نتوانید این دانش را به کمک خودآموزی کسب کنید؟ و البته در هر مرحله‌ای که احساس نیاز کنید می‌توانید از دوره‌های آنلاین یا حضوری نیز استفاده کنید.
برای برنامه نویش شدن، اگر به دنبال مدرک آکادمیک باشید، به حداقل چهار سال زمان نیاز دارید. اما آموزش فشرده شخصی به کمک منابع مناسب می‌تواند در حدود شش ماه اولین قدم برای ورود شما به شغل برنامه نویسی کامپیوتر باشد.
منابع:
- snhu.edu
- Techopedia.com
- herzing.edu
- emeritus.org
- Indeed.com
- becomeopedia.com