بکاپ چیست؟ امروزه استفاده از سیستم‌های کامپیوتری و نرم‌افزارهای مختلف تقریبا تمامی کسب‌وکارها را در بخش‌های مختلف در بر گرفته است. مهمترین کاربرد این ابزارها برای سازمانها؛ در تجزیه و تحلیل داده‌ها است.
حفظ و نگهداری این داده‌ها از برخی خطرات دورن و بیرون سازمان، معمولا یکی از دغدغه‌های اصلی سازمانها در این زمینه است. این راه معمولا از طریق بکاپ یا پشتیبان‌گیری از اطلاعات است.
اما بکاپ چه اهمیتی دارد و چه کاربردی دارد؟ یک نسخه پشتیبان از اطلاعات چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟ در این نوشتار با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.
(backup) چیست و چه کاربردی دارد؟
هر نرم‌افزار مدیریت پایگاه داده، روشی برای پشتیبانی از داده‌ها دارد، که به وسیله آن تمام داده‌ها و اطلاعات در یک یا چند فایل ذخیره می‌شوند تا در صورت بروز مشکل و خرابی داده‌ها، از این فایل‌ها برای بازیابی داده‌های نرم افزار استفاده شود. در واقع ما با کمک Backupها می‌توانیم زمان را به عقب برگردانیم!
تمام سخت‌افزار‌های کامپیوتری، مانند هر سیستم دیگری، در معرض بروز خرابی هستند و این خرابی‌ها عمدتا قابل پیش‌بینی یا حتی پیش‌گیری نیستند. به دلایل بسیار ساده، مانند نوسانات و قطعی ناگهانی برق، عدم استفاده از سخت‌افزار‌های محافظ، بروز خرابی در قطعات سختافزارها یا دستکاری سیستم توسط افراد ناآگاه و غیرمتخصص، ممکن است پایگاه داده صدمه ببیند و داده‌ها و اطلاعات در معرض خطر قرار گیرد.
بروز مشکل در پایگاه داده ممکن است در یک روز تعطیل، یک روز کاری، زمانی که در حال تهیه‌ی گزارش‌های مالی مهمی هستیم یا حتی زمانی که با سیستم کار پیچیده‌ای انجام نمی‌دهیم، ایجاد شود و اطلاعات پایگاه‌های داده از بین رود. در این شرایط بازیابی اطلاعات ذخیره شده غیرممکن است و بسیاری از اطلاعات ارزشمند سازمانی و تاریخچه آنها دیگر در دسترس نیست.
اما کسب‌وکار ما تا چه اندازه از بروز این خرابی‌ها آسیب می‌بیند؟ از دست رفتن اطلاعات چه نتایجی به همراه دارد؟
فرض کنید کاری که در یک روز گذشته انجام دادید کاملا از دست رفته و باید دوباره انجام شود، برای نمونه تمام اسناد ثبت شده در نرم افزار مالی در روز گذشته از بین رفته است. همین‌طور اسناد سیستم‌های فروش، پخش، انبار و سایر اسناد.
قطعا سختی‌های زیادی پیش روی شماست، از کارهایتان عقب می‌مانید، مجبور به دوباره‌کاری هستید و کارهای امروز هم به کارهای جمع‌شده اضافه می‌شود. حالا فرض کنید اطلاعات یک هفته‌ی اخیر را از دست داده‌اید، طبیعتا سختی‌های زیادی در پیش دارید.
حالا اگر این زمان یک ماه یا سه ماه باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ در این بازه‌ی زمانی حتی محاسبات حقوق، کارکردها و سایر موارد هم در کنار اطلاعات دیگر سیستم‌ها از بین رفته است و باید همه دوباره انجام شود. می‌دانید در شرایطی ممکن است کل داده‌های نرم‌افزار از بین برود؟ آیا می‌توانید پیادمدهای این اتفاق را تصور کنید؟
نکته‌ی مهم این است که ما چقدر برای این اتفاق‌ها آمادگی داریم؟ ممکن است به این فکر کرده باشیم که از سخت‌افزارهایی دارای افزونگی (redundancy) استفاده کنیم تا صرفا با صدمه دیدن یک بخش، مشکلی پیش نیاید.
اما حتی بخش‌های دارای افزونگی نیز می‌توانند دچار مشکل شوند. ممکن است حتی برای جایگزینی سرورها و سختافزارها به طور کامل هم تدبیری اندیشیده باشیم، اما آیا این کافی است؟
داده‌های ما در کجای سیستم ذخیره می‌شوند؟
پاسخ این پرسش در مورد نرم‌افزارها، همیشه یک چیز است، پایگاه داده (دیتابیس). داده‌های نرم‌افزارهای سازمانی تقریبا همیشه، در نرم‌افزارهای مدیریت پایگاه داده‌ها ذخیره می‌شود.
این نرم‌افزارها با این هدف طراحی شده‌اند که داده‌ها را با سرعت بالا و در حجم زیاد، ذخیره کرده و در اختیار نرم‌افزارهای کاربردی قرار دهند.
درنتیجه؛ محل نگهداری داده‌های ما صرف‌نظر از اینکه بر روی کدام کلاینت یا Workstation در شبکه شرکت کار کنیم، روی سرور پایگاه داده نرم‌افزار و در فایل‌های پایگاه داده‌ها است.
اگر اتفاقی برای پایگاه داده‌ها بیفتد، چه می‌شود؟
تمامی اطلاعات در پایگاه داده‌ها ذخیره می‌شوند، در نتیجه پاسخ به این پرسش بسیار ساده است. متاسفانه بسته به مشکل ایجاد شده، بخش یا حتی تمامی داده‌های نرم‌افزار از دست می‌روند. مگر اینکه Backup (کپی پشتیبان) صحیحی از پایگاه داده‌ها، در محلی مطمئن داشته باشیم.
آیا هر کپی پشتیبانی می‌تواند نجات‌بخش باشد؟
متاسفانه وجود بکاپ به تنهایی برای رفع صدمات وارد شده به دیتابیس کافی نیست. لازم است یک Backup صحیح، داشته باشیم که این نوع بکاپ ویژگی‌های خاص خود را دارد.
در واقع برای داشتن رویه صحیح Backup گیری، نیاز به متخصصین پایگاه داده و استراتژی‌های Backup مشخص داریم، اما در این فرایند حداقل‌هایی وجود دارند که لازم است تمام اعضای سازمان از آنها آگاه و نسبت به آنها حساس باشند.
ویژگی‌های یک backup صحیح، چیست؟
Backup یا پشتیبان‌گیری از اطلاعات؛ کپی پشتیبانی از داده‌ها است که «خارج از سرور اصلی پایگاه داده، نگهداری می‌شود.» دلیل اینکه در این تعریف بر خارج از سرور تاکید شده، این است که معمول‌ترین مشکلی که منجر به از دست رفتن داده‌ها می‌شود، بروز خرابی در محل نگهداری داده‌ها یا هارد دیسک‌های سرور پایگاه داده‌هاست.
پس، اگرbackup ها نیز بر روی دیسک‌های اصلی پایگاه داده ذخیره شوند؛ در صورت خرابی پایگاه داده اصلی، کپی‌های پشتیبان از اطلاعات نیز صدمه می‌بینند و پشتیبان‌گیری از اطلاعات ماهیت اصلی خود برای حفظ داده را از دست می‌دهد و کاربردی ندارد. اما برای اینکه یک Backup را از سرور خارج کنیم، می‌توانیم:
- داده‌ها را در شبکه بر روی سرور دیگری کپی کنیم
- روی هارد دیسک external قرار دهیم
- داخل tape ها و DVD ها رایت کنیم
توجه داشته باشید حتی در صورتی که این کارها را انجام دهیم، باز هم یک فایل Backup می‌تواند ازبین برود و لزوما خارج کردن از سرور، به معنی محافظت کامل از آن نیست، زیرا:
- فایل تحت شبکه به دلیل قطع و وصلی‌های داخلی ممکن است صحیح کپی نشود.
- فایل روی هارد دیسک‌ها نیز ممکن است به دلیل صدمه یا خرابی هارد، دچار مشکل شود.
- یک DVD ممکن است به راحتی صدمه ببیند و دیگر قابل خواندن نباشد.
- پس تنها خروج فایل Backup ها از سرور اصلی کافی نیست.
متخصصان این بخش اعتقاد دارند که تنهاBackupهایی قابل استفاده و صحیح هستند که علاوه بر موارد فوق، بازیابی شدن اطلاعات در آنها تست شده باشد.
به عبارت دیگر حداقل یک‌بار از محل نگهداری بکاپ‌ها، داده‌ها روی یک سرور تستی، بازیابی شده باشد. درنتیجه توصیه می‌شود، اطمینان داشته باشیم حداقل سه فرآیند مشخص در سازمان برای اطمینان از درستی Backupها اجرایی شوند:
فرآیند مناسب تهیه backup ها، مطابق نیازمندی‌های سازمانی
فرآیند مشخص برای انتقال backup ها به خارج از سرور و در محل‌های ثانوی، شامل فرآیندی برای آرشیو کردن بکاپ‌های قدیمی
فرآیند مشخص برای تست بازیابیbackup های گرفته‌شده در سرورهای تستی برای اطمینان از صحت بکاپ‌ها
اما چگونه از رعایت این موارد در سازمان خود اطمینان پیدا کنیم؟
همیشه باید دقت داشته باشید که مسئولیت نگهداری داده‌ها، به‌شکل پیش‌فرض در تمامی سازمانها بر عهده واحد IT و زیرساخت سازمانها است. مگر اینکه قرارداد یا توافق‌نامه مشخصی، چنین تعهدی را به واحد یا شرکت دیگری سپرده باشد. معمولا هیچ شرکت نرم‌افزاری، تعهدی در قبال نگهداری داده‌ها با مشتریانش ندارد.
ممکن است واحد IT سازمان شما برنامه مشخصی برای این موارد داشته باشد، اما در هر حال بررسی کردن این موضوع، حتما ضروری است.