روند جهانی شدن، رشد و پیشرفت شرکت‌های چندملیتی در کنار همکارهای چندجانبه کشورها با یکدیگر، نیاز به تدوین استانداردها و رویه‌های مشترک برای رسیدن به زبان واحد بین بازیگران مختلف را بیش از پیش نمایان ساخته است. استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی یا همان IFRS یکی از مهم‌ترین این استانداردهای جهانی است.
در ایران نیز سال‌ها است که بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها تلاش می‌کنند که این استانداردها را در نظام گزارشگری مالی خود در نظر بگیرند. این کار روند اتصال آنها به بازار جهانی و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی را تسهیل می‌کند.
اما با گذشت چندین سال، هنوز هم برای بسیاری سوال است که استاندارد IFRS چیست، چه کاربردی دارد و تفاوت آن با نظام حسابداری داخلی ایران چیست؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.
هدف از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) چیست؟
IFRS مخفف اصطلاح International Financial Reporting System و به معنای استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی است. IFRS به مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری گفته می‌شود که توسط هیئت استانداردهای حسابداری بین المللی(IASB) تدوین شده‌اند. هدف این استانداردها، تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی در قالب یک استاندارد جهانی است.
هیات استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IASB)، یک نهاد مستقل در لندن است که ۱۵ عضو از کشورهای مختلف دارد و کار خود را از سال ۲۰۰۱ آغاز کرده است. پایه‌گذاری این هیئت توسط شرکت‌های بزرگ حسابداری، موسسات مالی خصوصی و تعدادی دیگر از سازمان‌های حرفه‌ای در حوزه حسابداری انجام شده است. تا کنون بیش از ۱۲۰ کشور IFRS را برای گزارش‌دهی مالی شرکت‌های خود الزامی دانسته‌اند.
با پذیرش IFRS، یک شرکت می‌تواند صورت‌های مالی خود را با اصول مشابه به شرکت‌های رقیب خارجی ارائه کند. در نتیجه قابلیت مقایسه بین اطلاعات این شرکت‌ها وجود داشته و علاوه بر آن شرکت‌های مادری که شرکت‌های تابعه آنها در سایر کشورهایی وجود دارند و IFRS را پذیرفته‌اند؛ می‌توانند یک زبان مشترک حسابداری داشته باشند.
با وجود اعتقاد برخی بر ضرورت پذیرش جهانی IFRS ، عده‌ای بر این باورند که پذیرش کامل IFRS موجب کاهش کیفیت گزارش‌دهی مالی شده و این تصور وجود دارد که تحمل هزینه‌های بالای تغییر استاندارد داخلی به IFRS، مزایای بالایی را ایجاد نخواهد کرد.
مزایای IFRS برای کسب‌وکارها چیست؟
باوجود برخی مخالفت‌ها با استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی، اما به اعتقاد اکثر کارشناسان رعایت این استانداردها می‌تواند مزایای زیر را برای کسب‌وکارها در پی داشته باشد:
1: با رعایت استانداردهای IFRS سرمایه‌گذاران خارجی درک بهتری از وضعیت کسب‌وکار ما دارند و همین مسئله در جلب اعتماد آنها برای سرمایه‌گذاری تاثیرگذار است.
2: IFRS به شرکت‌ها کمک می‌کند تا شاخص‌های پاسخگویی، شفافیت و گزارشگری مالی خود را در ابعاد جهانی و بین‌المللی ارتقاء دهند.
3: شرکت‌ها می‌توانند با تنظیم گزارش‌های مالی خود براساس استانداردهای IFRS؛ زمینه‌های همکاری با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی و چندملیتی را فراهم کنند.
4: به‌کارگیری IFRS به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند نمایندگی‌های خود را در سایر نقاط جغرافیایی جهان داشته باشند.
استاندارد حسابداری ایران و IFRS چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
به دلیل نزدیک بودن استانداردهای حسابداری با IFRS بخش قابل‌توجهی از این دو استاندارد با هم انطباق دارد. اما تفاوت‌های معنی‌دار موجود را می‌توان به شکل زیر طبقه‌بندی کرد:
در سطح مفاهیم کلی
تدوین‌کنندگان استاندارد IFRS برای بالا بردن شرایط سازگاری استانداردها با شرایط کشورهای مختلف بیشتر بر اصول و مفاهیم کلی تاکید کرده‌اند. در حالی‌که استانداردهای حسابداری جاری بیشتر به جزییات پرداخته‌اند.
در سطح استانداردهای حسابداری
حسابداری داخلی با IFRS در سطح استانداردهای حسابداری نیز تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. برای نمونه مخارج تحقیق و توسعه در استاندارد حسابداری شماره ۷ داخلی، در تاریخ وقوع به هزینه منظور می‌شوند. اما در IFRS مخارج تحقیق هزینه می‌شوند؛ اما مخارج توسعه‌ای به عنوان مخارج سرمایه‌ای در نظر گرفته می‌شوند.
مثال دیگر در مورد روش محاسبه استهلاک است. در استاندارد حسابداری شماره ۱۱ سه روش خط مستقیم ، نزولی و روش مجموع آحاد در نظر گرفته شده که طبق قانون مالیات‌های مستقیم ماده ۱۵۱، دارایی‌ها طبقه‌بندی شده و برای هر طبقه روش خاصی از استهلاک در نظر گرفته می‌شود. در حالی که در IFRS ، محاسبه استهلاک براساس برآوردهای واقعی انجام می‌شود.
شیوه‌ی اجرای IFRS در ایران چگونه است؟
در ایران با توجه به حرکت به سمت ایجاد بازار سرمایه بین‌المللی، بورس اوراق بهادار استفاده از این استاندارد را از سال ۹۵ در شرکت‌های بورسی اجرایی کرد.
به این ترتیب تمام شرکت‌ها و نهادهای ثبت شده در بورس و شرکت‌های فرعی و وابسته آنها مجاز به ارائه صورت‌های مالی تلفیقی IFRS هستند و لزومی به ارائه صورت‌های مالی تلفیقی براساس استانداردهای ایران ندارند.
با در نظر گرفتن موضوع فوق نیاز به تبدیل اطلاعات مالی از استانداردهای جاری به IFRS ضروری بوده و برای رسیدن به این مهم داشتن دو توانمندی در شرکت‌های بزرگ نیز لازم است.
نخست اینکه کارشناسان مالی باید تخصص لازم در خصوص تغییرات بین این دو استاندارد را داشته باشند و دوم، داشتن ابزاری توانمند برای ترجمه اطلاعات مالی به IFRS است.
حرکت به سمت IFRSچگونه باید باشد؟
تمام شرکت‌هایی که قصد بکارگیری IFRS را دارند باید صورت‌های مالی آغازین مبتنی بر IFRS در تاریخ جابجایی به این استاندارد را ارائه دهند. در این صورت‌های مالی، باید نکات زیر مدنظر قرار گیرند:
- شناسایی تمام دارایی‌ها و بدهی‌ها آن طور که IFRS الزام کرده است .
- مواردی کهIFRS اجازه نداده به عنوان دارایی یا بدهی شناسایی شوند، در نظر گرفته نشوند .
- تغییر طبقه‌بندی اقلامی که تحت استاندارد حسابداری داخلی به عنوان دارایی و بدهی شناسایی شده‌اند؛ اما در انواع متفاوت با IFRS این طبقه‌بندی انجام شده است .
در برخی شرایط IFRS به شکل گذشته‌نگر مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این صورت به قضاوت مدیریت در خصوص شرایط ایجاد رخداد نیاز دارد .
همچنین IFRS الزام می‌کند تا چگونگی گذر به IFRS را در صورت‌های مالی افشا کنند.
با در نظر گرفتن شرایطی که یک شرکت ملزم به رعایت آن در رسیدن به صورت‌های مالی بر مبنای IFRS است؛ مشخص می‌شود که باید تمام رخدادهای مالی یکبار دیگر با رویکرد IFRS مورد قضاوت حرفه‌ای قرار گرفته و مجدداً ثبت شوند، هرچند که احتمال دارد بسیاری از این رخدادها به دلیل شباهت‌های بین دو استاندارد دارای ثبت مالی یکسانی باشند.
ویژگی‌های یک نرم‌افزار مالی برای IFRSچیست؟
یک نرم‌افزار مالی اگر دارای رویکردی برای نگهداشت ثبت‌های حسابداری بر مبنای دو استاندارد داخلی و IFRS باشد؛ می‌تواند برای حسابداران حرفه‌ای بسیار سودمند باشد. زیرا بهترین رویه برای تهیه گزارش‌های مالی برمبنای IFRS انجام قضاوت حرفه‌ای برای هر یک از رویدادهای مالی است.
از سایر خصوصیاتی یک نرم‌افزار مالی با پشتیبانی از IFRS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قابلیت ارائه صورت‌های مالی به هر دو استاندارد
- قابلیت انتقال اسناد مالی مشابه بین دو استاندارد برای سهولت و سرعت دسترسی به گزارش‌های مالی
- قابلیت ارائه گزارش‌های مقایسه‌ای بین دو استاندارد
IFRS در همکاران سیستم
در نرم افزار حسابداری همکاران سیستم با ایجاد بستری که بتوان اصلاحات مالی مربوط به استاندارد IFRS را در نظر گرفت، دستیابی به گزارشگری به IFRS امکان‌پذیر شده است.
یک متخصص حسابداری می‌تواند بعد از تایید اسناد مالی خود، بدون آنکه نیاز به تغییری در اسناد مالی دوره جاری خود داشته باشد؛ اسناد حسابداری را به محیط دیگری منتقل کرده و اصلاحات لازم را انجام دهد یا اسناد جدیدی که مورد نیاز است را ثبت کند.
همچنین اگر نیاز به تغییری در ساختار حساب‌ها باشد بدون آنکه ساختار حساب‌های مالی اصلی خود را تغییر دهد، ساختار جدید متناسب با IFRS را پیاده‌سازی و حساب‌های اصلی خود را به IFRS نگاشت کند. در کنار این موضوع ابزارهایی برای کنترل اطلاعات وجود دارد تا احتمال وجود اطلاعات اشتباه به حداقل برسد.
از این کنترل‌ها می‌توان به شناسایی اسنادی که بدون تغییر به IFRS منتقل شده‌اند و گزارش مقایسه‌ای بین حساب‌های معین در دو استاندارد جاری و IFRS و همین‌طور امکان استفاده از تمام گزارش‌هایی که در ماژول دفتر کل برای اطلاعات جاری قابل استفاده است نظیر مرور حساب‌ها ، گزارش مقایسه‌ای و سایر موارد اشاره کرد.