در احکام کارگزینی کارکنان دولت بندهای مختلفی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها تفاوت تطبیق است. این ردیف و نحوهی محاسبهی آن همیشه یکی از بندهای بحثبرانگیز چه برای کارکنان دولت و چه برای دستاندرکاران امور مالی سازمانهای دولتی بوده است.
تفاوت تطبیق یکی از اصطلاحات مندرج در احکام است که در فیش حقوقی ثبت شده و آن را میتوان با چند مرحله محاسبات ریاضی به دست آورد. هر چند که پیچیدگیهای زیادی در این زمینه وجود دارد که باعث سردرگمی بیشتر میشود. در این مقاله قصد داریم تا به زبان ساده بحث تفاوت تطبیق و چگونگی محاسبهی آن را شرح دهیم.
منظور از تفاوت تطبیق در فیش حقوقی چیست؟
بحث تفاوت تطبیق حقوق کارکنان دولت به سالها قبل و اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری برمیگردد. بعد از سالها سرانجام در سال 1388 دولت تصمیم به اجرای قانون خدمات مدیریت کشوری گرفت.
همزمان با اجرای این قانون برخی از مناسبات اداری از جمله احکام کارگزینی کارکنان دولت و چگونگی محاسبهی حقوق و دستمزد آنها دچار تغییر شد. هر چند با گذشت سالها اما باز هم برخی ابهامات در این زمینه باقی مانده که یکی از آنها موضوع تفاوت تطبیق است.
فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری به بحث محاسبه و پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان دولت اشاره کرده است. ماده 78 این فصل در مورد تغییرات حقوق کارکنان دولت اینطور بیان میکند:
«در دستگاههای مشمول این قانون کلیه مبانی پرداخت خارج از ضوابط و مقررات این فصل به استثنای پرداختهای قانونی که در زمان بازنشسته شدن یا از کارافتادگی و یا فوت پرداخت میگردد و همچنین برنامه کمکهای رفاهی که به عنوان یارانه مستقیم در ازای خدماتی نظیر سرویس رفتوآمد، سلفسرویس، مهد کودک و یا سایر موارد پرداخت میگردد، با اجرای این قانون لغو میگردد.»
تفسیر ساده این ماده قانونی اینگونه است که با اجرای قانون خدمات کشوری پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان تمام دستگاههایی که مشمول این قانون هستند؛ دچار تغییر میشود. حال مسئله این بود که راهحل آن دست از کارکنانی که حقوق آنها براساس قوانین جدید کاهش پیدا میکرد؛ چیست؟
تفاوت تطبیق برای جبران کاهش حقوق کارکنان در نظر گرفته شده و بیشتر مربوط به کارکنان شاغل در سازمانهای دولتی است.
راهحل این موضوع در تبصره همین ماده 78 قانون استخدام کشوری اشاره شده که همان موضوع تفاوت تطبیق است. این تبصره قانونی اینطور بیان میکند:
«در صورتی که با اجرای این فصل، حقوق ثابت و فوقالعادههای مشمول کسور بازنشستگی هر یک از کارمندان که به موجب قوانین و مقررات قبلی دریافت مینمودند کاهش یابد، تا میزان دریافتی قبلی، تفاوت تطبیق دریافت خواهند نمود و این تفاوت تطبیق ضمن درج در حکم حقوقی با ارتقاهای بعدی مستهلک میگردد. این تفاوت تطبیق در محاسبه حقوق بازنشستگی یا وظیفه نیز منظور میگردد.»
تفسیر ساده این ماده قانونی این است که چنانچه حقوق کارکنان دولت با اجرای این قانون کاهش پیدا کند؛ تا سقف دریافتی قبلی آنها؛ تفاوت تطبیق دریافت میکنند. در واقع این کار برای جبران کاهش حقوق احتمالی کارکنان در نظر گرفته شده است.
از آن زمان به بعد معمولا در قانون بودجه هر سال بندهایی برای تفاوت تطبیق در نظر گرفته میشود. هر چند که تفاوت تطبیق جزء طرحهایی است که جزئیات زیادی داشته و بارها مورد بازنگری قرار گرفته است.
براساس قانون بودجه سال 1400 (بند الف تبصره 12)، افزایش حقوق مشاغل گوناگون حقوقبگیر کشور از کارکنان کشوری و لشکری گرفته تا هیئتعلمی و قضات به شکل جداگانه و به خواست دولت انجام شده است. به طوری که اگر تفاوت تطبیق عناوین مواد 71 و 78 قانون مدیریت خدمات در بخش حکم حقوق، ثابت بماند اجرایی میشود.
نحوه محاسبه تفاوت تطبیق چگونه است؟
محاسبهی تفاوت تطبیق کمی پیچیده است. از این رو بسیاری از افراد دچار سردرگمی میشوند. برای دستیابی به تفاوت تطبیق بایستی مراحلی طی شود که در زیر به آنها اشارهکردهایم:
نکته: ارقام درج شده در زیر مربوط به یک شخص است و برای تمامی افراد ثابت نیست.
مرحله اول
در مرحله اول بایستی جمع حقوق مشمول کسور بازنشستگی مربوط به آخرین حکم سال 87 محاسبه کنیم که در اینجا برای نمونه، عدد 5332774 را قرار دادهایم. همچنین جمع کل حقوق سال 87 نیز بایستی محاسبه شود که در اینجا، عدد 5601294 را که متعلق به یک فرد است در فرمول قرار میدهیم.
مرحله دوم
در این مرحله نیز جمع امتیاز پایانی حکم صادره طبق تاریخ اجرای 88/1/1 را که شامل ایثارگری، مدیریت، حق شغل و حق شاغل است در عدد 500 ضرب میکنیم. برای نمونه، 4686500 = 500 * 9373 .جمع کل حقوق سال 88 برابر با 6538594 است.
مرحله سوم
در مرحله سوم به محاسبهی تفاوت تطبیق میپردازیم و در این راستا، اعداد مراحل اول و دوم را از یکدیگر کسر میکنیم. به این ترتیب:
646274 = 533277 * 4686500
عدد به دست آمده در حکم جایگزینی تحت عنوان تفاوت تطبیق مرحله 1 ثبت میشود.
مرحله چهارم
جمع امتیاز را در 600 ضرب کرده و با تفاوت تطبیق به دست آمده مرحله 1 جمع میکنیم. به این صورت:
6270074 = 5623800 + 646274 = 600 * 9373
مرحله پنجم
عدد مشمول کسور سال 87 را 15 درصد افزایش میدهیم:
6132690 = 15% * 5332774
مرحله ششم
اگر عدد ردیف 4 از 5 کمتر باشد به این حالت که افزایش دستمزد 88 کمتر از 15 درصد 87 بود تا 15% تحت عنوان تفاوت تطبیق مرحله دوم ارتقا داده میشود. برای نمونه، در اینجا به دلیل اینکه عدد ردیف 4 از 5 بیشتر بوده، تفاوت تطبیق مرحله دوم شامل این شخص نمیشود و افزایش بیشتر از 15% است.
6132690<6270074
مرحله هفتم
در آخرین مرحله به محاسبهی تفاوت تطبیق مرحله سوم میپردازیم. به این ترتیب، بایستی جمع کل حکم سال 88 را از سال 87 کم کنیم. اگر عدد به دست آمده برای آقایان متاهل از مبلغ 1000000 ریال کمتر شد و برای خانمها یا مردان مجرد نیز از 600000 ریال کمتر شد، آن وقت مابهالتفاوت آن تحت عنوان تفاوت تطبیق مرحله سوم به حکم شخص اضافه میشود.
در اینجا، به دلیل اینکه شخص یک خانم است و عدد حاصلشده بیش از 600000 ریال شده است، تفاوت تطبیق مرحله 3 برایش در نظر گرفته نمیشود. شیوهی محاسبه:
937300 = 6538594 – 5601294
600000<937300
اطلاعاتی درباره تفاوت تطبیق
تفاوت تطبیق کلانشهرها با تفاوت تطبیق شهرستانها یکی نیست و تفاوتهایی دارند. ضمن اینکه، اگر کارکنان دولت از کلانشهرها به یکی از شهرستانهای کشور منتقل شوند، تشویقیهایی شامل حال آنها میشود. در واقع، دولت برای تشویق کارکنان مراکز خود برای انتقال به یکی از شهرستانهای کشور، پاداشهایی در نظر گرفته است.
فوقالعاده جابهجایی محل خدمت، پاداشی است که برای کارمندان داوطلب در نظر گرفته میشود. با اجرایی شدن فصل دهم قانون مدیریت خدمات کشوری میتوان تفاوت تطبیق را به این دست افراد پرداخت کرد.
تفاوت تطبیق شامل چه کسانی میشود؟
اشاره کردیم کارکنانی که قبل از سال 1388 استخدام شده و بر حسب قانون حقوق آنها با اجرای قانون جدید کاهش یافته بود، مشمول تفاوت تطبیق شدند. اما این موضوع برای سایر کارکنان با چالشهایی همراه است که هنوز نیز ادامه دارد.
بنابر رای دیوان عدالت اداری (872)، دستگاههای اجرایی بایستی تفاوت تطبیق افرادی که بعد از 88 به حالت آزمایشی، رسمی و پیمانی استخدام شدهاند؛ از تاریخ 14/7/94 حذف کند. این حذف تفاوت تطبیق باعث اعتراض بسیاری از افراد شده است. اعتراض به حذف تفاوت تطبیق نیز همچنان در جریان است؛ اما کسری اعتبار دلیل اعمال این محدودیت شده است.
جمعبندی
تفاوت تطبیق یکی از موضوعاتی است که جزئیات زیادی دارد و چندین بار مورد بررسی قرارگرفته است. در این مقاله تلاش کردیم تا به زبان ساده آن را شرح دهیم. به طور کلی بحث جبران خدمات کارکنان دولت یکی از موضوعات مهم و گاها پیچیده در حسابداری دولتی است که راهکارهای نرمافزاری سهم زیادی در ساده کردن این محاسبات دارند.
همکاران سیستم نرمافزارهای اداری شرکتها و سازمانهای دولتی را تحت عنوان راهکاران بخش عمومی ارائه کرده است. راهکاران بخش عمومی مجموعهای از نرمافزارهای مختلف از جمله نرم افزار حسابداری دولتی، انبار، جبران خدمات و سرمایه انسانی، کنترل بودجه، تدارکات و مواردی این قبیل است که به سازمانهای دولتی در انجام فعالیتهای مختلف کمک میکنند.