مالیات یکی از مهم‌ترین ابزارهای دولت برای کسب درآمد و از آن مهم‌تر برای تنظیم سیاست‌های اقتصادی بخش عمومی است. اما مالیات انواع مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها مالیات تکلیفی یا (Withholding taxes) است که به اختصار به آن WHT نیز گفته می‌شود.
تقریبا اکثر قریب به اتفاق شرکت‌ها، کسب‌وکارها و افراد حقیقی با بحث مالیات تکلیفی روبرو هستند. اما در بسیاری از مواقع متاسفانه مودیان مالیاتی اطلاع چندانی از نحوه‌ی محاسبه و پرداخت آن ندارند.
اما مالیات تکلیفی چیست؟ انواع آن کدام است و چه تفاوتی با مالیات بر عملکرد دارد؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا به این سوالات و برخی نکات دیگر در مورد مالیات تکلیفی پاسخ دهیم.
مالیات تکلیفی چیست و چه کسانی موظف به پرداخت آن هستند؟
مالیات تکلیفی همانطور که از نام آن مشخص است، مالیاتی است که براساس آن اشخاص حقیقی یا حقوقی باید وظایفی را انجام دهند و مالیات را پرداخت کنند.
مالیات تکلیفی بخشی از مالیات بر درآمد اشخاص محسوب می‌شود. با این تفاوت که براساس مواد قانونی مختلف اشخاصی که پرداخت‌کننده وجوه هستند، وظیفه کسر و پرداخت این نوع مالیات را بر عهده دارند.
در واقع این افراد اگرچه خود پرداخت‌کننده اصلی مالیات نیستند، اما باید این نوع مالیات را از وجوه پرداختی محاسبه، کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.
در اینجا با دو گروه از اشخاص روبرو هستیم که یکی از آنها معمولا دریافت‌کننده خدمت و دیگری ارائه‌دهنده خدمت هستند. برای نمونه فرض کنید که شما به عنوان پیمانکار برای یک کارفرما در پروژه خاصی مشغول به فعالیت هستید و در قبال ارائه خدمات، مبلغی نیز به عنوان دستمزد دریافت می‌کنید که همان درآمد شما است.
در اینجا کارفرما به عنوان پرداخت‌کننده وجه به شما؛ وظیفه دارد که مالیات را از درآمد شما کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند. در بحث مالیات تکلیفی حقوق و رابطه کارگر و کارفرما نیز با چنین موضوعی روبرو هستیم که در آن کارفرما مالیات تکلیفی را از کارگر کسر و آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند.
انواع مالیات تکلیفی کدامند؟
مالیات تکلیفی انواع مختلفی دارد که هر کدام مربوط به موضوع و گروه خاصی هستند. اما مهم‌ترین آنها بحث مالیات تکلیفی اجاره است که بسیاری از کسب‌وکارها با آن درگیرند.
در ادامه به لیستی از مهم‌ترین انواع مالیات تکلیفی اشاره می‌کنیم.
- مالیات تکلیفی اجاره: موضوع تبصره 9 ماده 53 قانون مالیات‌های مستقیم که براساس آن مستاجر میزان مالیات تکلیفی را محاسبه، کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کند.
- مالیات تکلیفی حقوق: موضوع مواد 85 و 86 قانون مالیات‌های مستقیم که براساس آن پرداخت‌کنندگان حقوق، باید مالیات تکلیفی را از حقوق پرداختی کسر و پرداخت کنند.
- مالیات تکلیفی مضاربه: موضوع ماده 102 قانون مالیات‌های مستقیم که براساس آن عامل یا همان مضارب باید مالیات سهم صاحب سرمایه را نیز کسر و پرداخت کند.
- مالیات تکلیفی اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج: موضوع ماده 103 قانون مالیات‌های مستقیم که طبق آن پرداخت‌کنندگان وجوه وظیفه دارند که مالیات تکلیفی را از مبالغ پرداخت شده کسر و به سازمان پرداخت کنند.
- مالیات تکلیفی حق‌الوکاله: موضوع ماده 103 قانون مالیات‌های مستقیم که به همین ترتیب به بحث مالیات حق‌الوکاله اشاره دارد.
می‌توان به موارد بالا انواع دیگری از مالیات تکلیفی را اضافه کرد. با این حال، مهم‌ترین آنها بحث مالیات تکلیفی اجاره املاک و حقوق است.
جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی چقدر است؟
معمولا سهل‌انگاری و کوتاهی در انجام وظایف مالی و مالیاتی، در برخی مواقع مودیان را با جرایم بسیار سنگین مالیاتی روبرو می‌کند. مالیات تکلیفی نیز از این قاعده مستثنی نیست و در صورت عدم پرداخت، جرایمی برای آن در نظر گرفته شده است.
عدم پرداخت مالیات تکلیفی مشمول جرایم ماده 199 قانون مالیات‌های مستقیم می‌شود. این ماده قانونی به طور مشخص به جرایم عدم کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر توسط اشخاص حقیقی و حقوقی اشاره دارد و می‌گوید:
«هر شخص حقیقی یا حقوقی که به موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر است در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مودی در پرداخت مالیات خواهد داشت؛ مشمول جریمه‌ای معادل 10 درصد مالیات پرداخت نشده در موعد مقرر و 2.5 درصد مالیات به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت خواهد بود.»
این ماده قانونی در ادامه می‌افزاید:«چنانچه مالیات توسط دریافت‌کننده وجوه پرداخت شود، در این صورت جریمه 2.5 درصدی موضوع این ماده تا تاریخ پرداخت مالیات توسط مودی مزبور از مکلفین به کسر و ایصال مالیات، مطالبه و وصول خواهد شد.»
نکته مهم در مورد جریمه مالیات تکلیفی این است که فرض سازمان امور مالیاتی پرداخت کردن این نوع مالیات توسط فرد واسطه است. برای نمونه شما نمی‌توانید با این پیش‌فرض که مثلا موجر مالیات تکلیفی را پرداخت نکرده، از پرداخت این نوع مالیات خودداری کنید.
تفاوت مالیات تکلیفی با مالیات بر عملکرد چیست؟
در بسیاری از مواقع مودیان از تفاوت مالیات تکلیفی و مالیات بر عملکرد سوال می‌پرسند و معمولا آنها را به جای هم اشتباه می‌گیرند. مالیات عملکرد همان مالیاتی است که از سود خالص اشخاص حقیقی و حقوقی گرفته می‌شود.
در واقع شما با یک محاسبه مشخص می‌کنید که در طول سال چه میزان درآمد و هزینه داشته‌اید که این دو از هم کسر شده و در نهایت به سود می‌رسید. هر میزان که سود داشته باشید ضرب در نرخ مشخص می‌شود و براساس اظهارنامه مالیاتی در یک سال مالی به سازمان امور مالیاتی اعلام و پرداخت می‌شود.
این نرخ برای اشخاص حقوقی 25 درصد و اشخاص حقیقی هم به شکل پلکانی است که همان نرخ ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم است. یعنی تا 500 میلیون ریال 15 درصد، 500 میلیون ریال 20 درصد و هر مقدار باقی ماند ضرب در 25 درصد می‌شود.
بنابراین مالیات بر عملکرد یعنی شما چه مقدار سود کرده‌اید و سپس این مقدار ضرب در نرخ مشخص می‌شود. اما مالیات تکلیفی یعنی شما تکلیفی دارید که باید آن را انجام دهید. همانند همان تبصره 9 ماده 53 قانون مالیات‌های مستقیم که به مالیات تکلیفی اجاره املاک اشاره دارد.
نکات مهم محاسبه و پرداخت مالیات تکلیفی
میزان و درصد مالیات تکلیفی، حد و میزان مشخصی وجود ندارد. چرا که انواع مختلف مالیات تکلیفی داریم که قانون‌گذار برای هر کدام از آنها میزان مشخصی را برای اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین کرده است.
برای پرداخت مالیات تکلیفی باید به نزدیک‌ترین شعبه سازمان امور مالیاتی مراجعه و فیش مربوطه را دریافت کنید. با این حال، این سازمان تلاش می‌کند که پرداخت مالیات تکلیفی را نیز از طریق سامانه‌های آنلاین پیش ببرد که برای نمونه می‌توان به سامانه مالیات تکلیفی پزشکان اشاره کرد.
یکی از نکات مهم در محاسبه و پرداخت مالیات تکلیفی توجه به قوانین، مقررات و بخشنامه‌های جدید سازمان امور مالیاتی است که گاه از جانب حسابداران و حتی مدیران مالی سازمان‌ها نادیده گرفته می‌شود. ضمن آنکه محاسبه و برآورد دقیق این نوع مالیات نیز نیاز به دقت و محاسبات ویژه‌ای دارد.
کسب‌وکارها تلاش می‌کنند تا در کنار استفاده از مشاوران خبره مالیاتی، از نرم افزار حسابداری و مالی به‌روز نیز کمک بگیرند. همکاران سیستم نرم‌افزارهای مالی خود را در دو نسخه ابری و غیرابری به کسب‌کارها ارائه کرده که به عنوان یک بسته نرم‌افزاری یکپارچه؛ تمامی نیازهای مالی آنها را پاسخ می‌هد.