برخی احکام و قوانین مالیاتی در مرحله اجرایی شدن پیچیدگی‌های خاص خود را دارند. معافیت مالیاتی شرکتهای دانش‌بنیان و شرکتهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری از اینگونه مقررات است که شاید در نگاه اول ساده به نظر برسد؛ اما در عمل نیازمند موشکافی و دقت به جزئیات بیشتری است.
معمولا در عرف اینطور بیان می‌کنند که این شرکت‌ها از مالیات معاف هستند. این در حالی است که بررسی اسناد مالیاتی نشان می‌دهد که نباید موضوع را به این سادگی تفسیر کرد. چرا که این شرکت‌ها انواع مختلفی دارند و برای هر کدام احکام مالیاتی جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است.
در این مقاله قصد داریم تا ضمن اشاره‌ای کوتاه به موضوع شرکتهای دانش‌بنیان، بحث معافیت مالیاتی این شرکت‌ها و سایر شرکتهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم. ابتدا اشاره کوتاهی به تعریف شرکتهای دانش‌بنیان و انواع آنها می‌کنیم.
شرکت دانش‌بنیان چیست و چند نوع شرکت دانش‌بنیان داریم؟
بحث شرکتهای دانش‌بنیان به سال‌ها قبل و تصویب «قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» در سال 1389 برمی‌گردد. در آن سال‌ها دولت تصمیم گرفت که در راستای حمایت از فعالیت‌های علمی و فناورانه و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان یک سری تسهیلاتی را برای شرکتهای فعال در این بخش در نظر بگیرد.
ماده یک این قانون شرکتهای دانش‌بنیان را شرکت یا موسسه‌ای خصوصی و تعاونی دانسته که برای رسیدن به برخی اهداف از جمله تجاری‌سازی نتایج تحقیقات، کاربرد اختراعات، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و برخی موارد مرتبط دیگر تشکیل می‌شوند.
از آن زمان تاکنون اکوسیستم شرکتهای دانش‌بنیان و فناور کشور بسیار گسترش یافته و دولت حمایت‌های مختلفی را برای آنها در نظر گرفته است. از جمله این حمایت‌ها می‌توان به معافیت‌های بیمه‌ای، معافیت از سود بازرگانی، اعطای تسهیلات بانکی، معافیت از پرداخت عوارض و همچنین معافیت مالیاتی اشاره کرد.
نکته‌ای که باید در مورد معافیت مالیاتی شرکتهای دانش‌بنیان به آن دقت کنیم، بحث انواع مختلف این شرکت‌ها است. در این زمینه «آیین‌نامه ارزیابی شرکتهای دانش‌بنیان» که تاکنون چند بار اصلاح شده و آخرین اصلاحی آن مربوط به 13.2.99 است؛ این شرکت‌ها را به سه نوع تقسیم‌بندی می‌کند.
ماده 2 این آیین‌نامه شرکتهای دانش‌بنیان را به نوع 1 و 2 را دسته‌بندی می‌کند که شامل شرکتهای نوپا نوع یک، نوپای نوع 2، تولیدی نوع یک و تولیدی نوع 2 است. شرکتهای نوع سه نیز چون جدید هستند، فعلا دسته‌بندی مشخصی ندارند. این نکات را به خاطر داشته باشید که در ادامه مقاله تاثیر آنها را در مالیات انواع شرکتهای دانش‌بنیان بیان می‌کنیم.
قانون در مورد مالیات شرکتهای دانش‌بنیان چه می‌گوید؟
همانطور که در مقالات قبلی نیز اشاره کردیم تمام احکام مالیاتی صرفا در متن قانون مالیات‌های مستقیم نیست. پیش‌تر به قانون «حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» اشاره کردیم که برای حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان و فعالیت‌های مربوط به آنها است.
این قانون دو حکم مهم مالیاتی دارد که اولین آنها ماده 3 این قانون است. این ماده سه بخش مجزا دارد که در هر کدام یک سری حمایت‌ها در نظر گرفته شده که بخش الف آن مربوط به معافیت مالیاتی است. در این بند معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت 15 سال را در نظر گرفته است.
این معافیت چندین نکته دارد. اول آنکه این معافیت صرفا برای مالیات عملکرد شرکتهای دانش‌بنیان است و ارتباطی با مالیات حقوق، تکلیف ماده 169، مالیات تکلیفی و مالیات ارزش افزوده ندارد. بنابراین 15 سالی که در اینجا ذکر شده صرفا مربوط به مالیات عملکرد است.
معمولا برخی از شرکتهای دانش‌بنیان تصور می‌کنند که از مالیات ارزش افزوده نیز معاف هستند. در حالی که اینطور نیست و معافیت ارزش افزوده موضوع جدایی است. یعنی اگر پرسنل داشته باشند، باید مالیات حقوق پرداخت کنند. چنانچه مستاجر باشند باید مالیات تکلیفی را پرداخت کنند و به همین ترتیب باید سایر تکالیف مالیاتی را نیز انجام دهند.
پیش‌تر نیز اشاره کردیم که هر چند در متن قانون ذکر شده که این مودیان از مالیات معاف هستند. اما در واقع مشمول مالیات نرخ صفر هستند که قبلا در مورد تفاوت معافیت مالیاتی با نرخ صفر صحبت کردیم. بنابراین شرکتهای دانش‌بنیان و سایر اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات نرخ صفر هر سال باید اظهارنامه خود را ارائه کنند، دفاتر خود را پلمپ کرده و اسناد و مدارکشان را ارائه دهند.
کدام نوع شرکتهای دانش‌بنیان از مالیات معاف هستند؟
شرکتهای دانش‌بنیان کار گروهی دارند که ابتدا باید اسناد و مدارک مالیاتی خود را به این کارگروه ارائه دهند و چنانچه کارگروه مربوطه آنها را تایید کرد؛ لیست را به سازمان امور مالیاتی ارسال می‌کند.
سپس سازمان امور مالیاتی نیز هر سال لیست شرکتهای دانش‌بنیان مشمول معافیت مالیاتی یا همان نرخ صفر را اعلام می‌کند. بنابراین این روند هر ساله تکرار شده و اینگونه نیست که تمام 15 سال نیاز به انجام هیچ‌گونه تکلیفی نباشد.
ماده 7 این آیین‌نامه بیان می‌کند که شرکتهای نوع 2 مشمول استفاده از معافیت مالیاتی نیستند. یعنی صرفا شرکتهای نوپا و تولیدی نوع یک مشمول معافیت مالیاتی هستند و نوع دو معافیت ندارد. این موضوع قانون خاصی ندارد بلکه در همین آیین‌نامه ارزیابی موسسات و شرکتهای دانش‌بنیان ذکر شده که پیش‌تر به انواع شرکتهای دانش‌بنیان اشاره کردیم.
برای اخذ مجوز دانش‌بنیانی، شرکت‌ها باید به سایت reg.daneshbonyan.ir مراجعه و درخواست خود را به شکل الکترونکی ارسال کنند تا ارزیابی شود. لازم به ذکر است که ما موضوعی به نام شرکت دانش‌بنیان نداریم بلکه یک یا چند محصول یا خدمات شرکت‌ها است که امتیاز دانش‌بنیانی به آن تعلق می‌گیرد.
چنانچه بعد از ارزیابی، کالا یا خدمت مشمول دانش‌بنیان بودن باشد، نوع آن مشخص می‌شود که شامل نوع یک، دو و سه است. ماده یک همین آیین‌نامه معیارهای کالاها و خدمت دانش‌بنیان را ذکر کرده است.
معمولا چون شرکتهای دانش‌بنیان نوع یک مشمول معافیت مالیاتی هستند، بنابراین در اعطای امتیاز دانش‌بنیانی بسیار سخت‌گیر هستند و حتما باید در کالا یا خدمات شما تکنولوژی خاصی به کار رفته باشد.
مالیات شرکتهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری چگونه است؟
یک موضوع مهم دیگر در این زمینه بحث مالیات شرکتهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری است. ماده 9 قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان در این زمینه اینطور بیان می‌کند:
«به منظور ایجاد و توسعه شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تقویت همکاری‌های بین‌المللی اجازه داده می‌شود که واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارک‌های علم و فناوری در جهت انجام ماموریت‌های محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط کار، معافیت‌های مالیاتی و عوارض سرمایه‌گذاری خارجی و مبادلات مالی بین‌المللی برخوردار گردند.»
در واقع این ماده به واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی مستقر در پارک‌های علم و فناوری تسهیلاتی ارائه کرده است. پارک‌های علم و فناوری معمولا زیرمجموعه دانشگاه‌ها و وزارت علوم هستند که برخی از کسب‌وکارهای حوزه علمی و فناوری در آنها مستقر هستند و از حمایت‌های لازم برخوردار می‌شوند.
کسب‌وکارهایی که در این پارک‌ها مستقر هستند، چنانچه در داخل خود پارک فعالیت اقتصادی انجام دهند، مشمول معافیت مالیاتی یا به عبارت بهتر همان مالیات با نرخ صفر هستند.
فرض کنید که شما صاحب یک واحد فنی و مهندسی بوده و در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران مشغول به فعالیت هستید. چنانچه با شرکتهای داخل پارک (چه پارک دانشگاه تهران چه سایر پارک‌ها) و مناطق آزاد تبادلات مالی داشته باشید و فاکتور صادر کنید، مشمول معافیت مالیاتی هستید.
اما این موضوع برای شرکتهای خارج از پارک علم و فناوری صدق پیدا نمی‌کند. بنابراین معافیت مالیاتی صرفا مربوط به خدماتی است که به شرکتهای همان پارک یا سایر پارک‌های دیگر و مناطق آزاد ارائه می‌دهند. توجه کنید که این موضوع شامل مناطق ویژه اقتصادی نیست.
آیا شرکتهای مستقر در مناطق آزاد از مالیات بر حقوق معاف هستند؟
تا چندی قبل شرکتهای مناطق آزاد و شرکتهای مستقر در پارک‌های علم و فناوری مشمول معافیت مالیات بر حقوق نیز بودند. اما بعد از مدتی متاسفانه به دلیل شکایت برخی افراد از دیوان عدالت اداری، این سازمان به ابطال معافیت مالیات بر حقوق شرکتهای مستقر در مناطق آزاد و همچنین پارک‌های علم و فناوری رای صادر کرد.
احتمالا تا اینجا به خوبی به این نکته پی برده‌اید که مالیات شرکتهای دانش‌بنیان و بحث معافیت آنها در عمل پیچیدگی‌های خاص خود را دارد که نیازمند دقت و اطلاع کافی از احکام مالیاتی است. این موضوع در کنار استفاده از راهکارهای نرم‌افزاری مناسب دو ابزار مورد نیاز برای غلبه بر این پیچیدگی‌ها است.
نرم افزار حسابداری آنلاین و تحت وب همکاران سیستم با داشتن زیرسیستم‌های مختلف به شما کمک می‌کند تا با دقت بالا محاسبات مالی و تکالیف مربوط به آن را انجام دهید.
در پایان باید گفته شود که چنانچه در مورد مالیات شرکتهای دانش‌بنیان و بحث معافیت آنها سوال دارید، در بخش نظرات این مقاله مطرح کنید تا ما به آنها پاسخ دهیم.