سیاست‌گذاران اقتصادی معمولا برای رونق تولید در کشور، حمایت‌های مختلفی در نظر می‌گیرند که از جمله آنها می‌توان به انواع مشوق‌ها و معافیت مالیاتی برای برخی واحدهای تولیدی اشاره کرد.
این مشوق‌ها معمولا در مناطق کمتر برخوردار با جدیت بیشتری اعمال می‌شود. البته معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های تولیدی و معدنی صرفا مختص به مناطق محروم نیست و سایر مناطق را نیز شامل می‌شود.
معافیت مالیاتی شرکت‌های معدنی و تولیدی در ماده 132 ق.م.م مورد اشاره قرار گرفته است. اما جزئیات مختلف و پیچیده آن در کنار عدم اطلاع صاحبان کسب‌وکار، باعث شده تا بسیاری از واحدها عملا نتوانند از این مشوق‌ها استفاده کنند.
البته در برخی موارد نیز ممکن است برداشت اشتباهی از قوانین انجام شود که باعث ایجاد مشکلاتی از جمله جرایم مالیاتی می‌شود. از این رو در این مقاله قصد داریم تا بحث معافیت مالیاتی واحدهای تولیدی و معدنی خصوصا در مناطق محروم را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
انواع مشوق‌ها و معافیت مالیاتی شرکت‌های تولیدی و معدنی؛ ماده 132 قانون مالیات‌های مستقیم
ماده 132 ق.م.م مشوق‌ها و معافیت‌های مختلفی را در دل خود دارد که تقریبا 8 نوع فعالیت مختلف را شامل می‌شود. تاسیسات ایران‌گردی و جهانگردی، سرمایه‌گذاران، هتل‌ها، بیمارستانها و واحدهای تولیدی و معدنی در مناطق کمتر توسعه یافته و سایر مناطق از جمله این گروه‌ها هستند. در ادامه به انواع این مشوق‌ها بیشتر اشاره می‌کنیم.
محاسبه مالیات با نرخ صفر واحدهای تولیدی و معدنی؛ از پنج سال تا 10 سال
قانون‌گذار مالیات واحدهای تولیدی و معدنی را از تاریخ شروع فعالیت به مدت پنج سال و در مناطق محروم به مدت 10 سال با نرخ صفر محاسبه می‌کند.
این ماده شامل چندین بند و تبصره بوده و اینطور بیان می‌کند:
«درآمد ابرازی ناشی از فعالیت‌های تولیدی و معدنی اشخاص حقوقی غیردولتی در واحدهای تولیدی یا معدنی که از تاریخ اجرای این ماده از طرف وزارتخانههای ذی‌ربط برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر یا قرارداد استخراج و فروش منعقد می‌شود و همچنین درآمدهای خدماتی بیمارستانها، هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص یاد شده که از تاریخ مذکور از طرف مراجع قانونی ذی‌ربط برای آنها پروانه بهره‌برداری یا مجوز صادر می‌شود؛ از تاریخ شروع بهره‌برداری یا استخراج یا فعالیت به مدت پنج سال و در مناطق کمتر توسعه یافته به مدت ده سال با نرخ صفر مشمول مالیات می‌باشد.»
همانطور که از متن قانون مشخص است، قانون‌گذار علاوه بر واحدهای تولیدی و معدنی، برخی مراکز خدماتی از جمله بیمارستانها و هتل‌ها را نیز مشمول این ماده دانسته است. از طرفی، واحدهای تولیدی و معدنی مناطق محروم از شرایط ویژه‌ای نسبت به واحدهای سایر مناطق برخوردار هستند.
افزایش مشوق‌های مالیاتی واحدهای تولیدی و معدنی به شرط افزایش تعداد نیروی کار
اما یکی دیگر از از معافیت‌های شرکت‌های تولیدی و معدنی در بند «ب» ماده 132 ق.م.م مورد اشاره قرار گرفته که مربوط به محاسبه مالیات با نرخ صفر به شرط افزایش نیروی انسانی به میزان 50 درصد است. البته این موضوع شرایط خاص دیگری نیز دارد که در قانون اینطور مورد اشاره قرار گرفته است:
«مالیات با نرخ صفر برای واحدهای تولیدی و خدماتی و سایر مراکز موضوع این ماده که دارای بیش از 50 نفر نیروی کار شاغل باشند، چنانچه در دوره فعالیت هر سال نسبت به سال قبل نیروی کار شاغل خود را حداقل 50 درصد افزایش دهند، به ازای هر سال افزایش کارکنان یکسال اضافه می‌شود.»
بند «ب» مده 132 ق.م.م در ادامه بیان می‌کند که «تعداد نیروی کار شاغل و همچنین افزایش اشتغال نیروی کار در هر واحد با تایید وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و ارائه اسناد و مدارک مربوط به فهرست بیمه تامین اجتماعی کارکنان می‌شود. در صورت کاهش نیروی کار از حداقل افزایش مذکور در سال بعد که از مشوق مالیاتی این بند استفاده کرده باشند، مالیات متعلق در سال کاهش، مطالبه و وصول می‌شود. افرادی که بازنشسته، بازخرید و مستعفی می‌شوند کاهش محسوب نمی‌گردد.»
حمایت مالیاتی از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های تولیدی و معدنی
بند «ث» ماده 132 ق.م.م اشاره می‌کند که علاوه بر موارد مربوط به محاسبه مالیات با نرخ صفر و اعطای معافیت مالیاتی به واحدهای تولیدی و معدنی در مناطق محروم و سایر مناطق، برخی حمایت‌ها نیز برای سرمایه‌گذاری در این واحدها و مناطق در نظر گرفته شده که خود شامل دو بخش است.
بخش اول این بند که مربوط به مناطق کمتر توسعه یافته است می‌گوید:
«مالیات سال‌های بعد از دوره محاسبه مالیات با نرخ صفر مذکور در صدر این ماده تا زمانی که جمع درآمد مشمول مالیات واحد به دو برابر سرمایه ثبت و پرداخت شده برسد؛ با نرخ صفر محاسبه می‌شود و بعد از آن مالیات متعلقه با نرخ‌های مقرر در ماده 105 این قانون و تبصره‌های آن محاسبه و دریافت می‌شود.»
اما بخش دوم بند «ث» این ماده به حمایت از سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی و معدنی سایر مناطق می‌پردازد و می‌گوید:
«پنجاه درصد مالیات سال‌های بعد از دوره محاسبه مالیات مذکور در صدر این ماده با نرخ صفر و پنجاه درصد باقی‌مانده با نرخ‌های مقرر در ماده 105 ق.م.م و تبصره‌های آن محاسبه و دریافت می‌شود. این حکم تا زمانی که جمع درآمد مشمول مالیات واحد، معادل سرمایه ثبت و پرداخت شده شود ادامه می‌یابد و بعد از آن صد در صد مالیات متعلقه با نرخ‌های مقرر در ماده 105 این قانون و تبصره‌های آن محاسبه و دریافت می‌شود.»
مالیات واحدهای تولیدی فناوری اطلاعات
علاوه بر این موارد یکی دیگر از مشوق‌های مالیاتی در نظر گرفته در ماده 132 ق.م.م مربوط به معافیت مالیاتی واحدهای تولیدی فناوری اطلاعات است.
بند «د» ماده 132 ق.م.م اشاره می‌کند که «واحدهای تولیدی فناوری اطلاعات با تایید وزارتخانههای ذی‌ربط و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در هر حال از امتیاز این ماده برخوردار می‌باشند.»
شرایط برخورداری از معافیت مالیاتی واحدهای تولیدی و معدنی در مناطق محروم و سایر مناطق چیست؟
در ماده مذکور و برخی آیین‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌های مرتبط شرایطی برای برخورداری از این حمایت مالیاتی ذکر شده که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
اولین شرط برخورداری از این حمایت صدور پروانه بهره‌برداری یا قرارداد استخراج و فروش از وزارتخانههای ذی‌ربط مانند وزارت صمت از تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ به بعد است.
نکته: شرکت‌ها و واحدهای تولیدی و معدنی که قبل از این تاریخ از مشوق‌ها و معافیت‌های مالیاتی برخوردار باشند؛ کماکان از این معافیت‌ها استفاده می‌کنند و تغییری ایجاد نمی‌شود.
دومین شرط که می‌توان گفت تا حدودی سخت‌گیرانه نیز است در ماده یک آیین‌نامه اجرایی ماده 132 ق.م.م مورد اشاره قرار گرفته است. در این بند محدوده جغرافیایی که این واحدها برای برخورداری از نرخ صفر باید در آن قرار بگیرند را مشخص کرده است:
«عدم استقرار در شعاع ۱۲۰ کیلومتری مرکز تهران، به استثنای شهرک‌های صنعتی قم، سمنان، اشتهارد و کاسپین. همچنین عدم استقرار در شعاع ۵۰ کیلومتری مرکز اصفهان و ۳۰ کیلومتری مرکز سایر استان‌ها و شهرهای با جمعیت بیش از ۳۰۰ هزار نفر است.»
شرط سوم که به نوعی می‌توان آن را از متن قانون برداشت کرد این است که این واحدها حتما باید درآمد حاصل از فعالیت‌های تولیدی و معدنی خود را ابراز کنند وگرنه این معافیت به آنها تعلق نمی‌گیرد. این موضوع نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشند. چرا که درآمدهای کتمان شده به هیچ وجه مشمول نرخ صفر نخواهد بود.
نکات مهم معافیت مالیاتی شرکت‌های معدنی و تولیدی مناطق محروم و سایر مناطق
اما در همین ماده قانونی چندین نکته مهم وجود دارد که حتما باید به آنها توجه کرد. در ادامه به این نکات مهم اشاره می‌کنیم.
1: نکته اول آنکه اشخاص حقیقی نمی‌توانند از این مشوق مالیاتی استفاده کنند. چرا که صرفا مربوط به اشخاص حقوقی است.
2: نکته دوم این است که شرکت‌های دولتی نیز امکان استفاده از این مشوق‌ها را ندارند. چرا که در متن قانون بر واحدهای حقوقی غیردولتی تاکید شده است. البته در برخی موارد ممکن است که بخشی از سهام شرکتی دولتی باشد که در ادامه این حالت‌ها را بیشتر شرح می‌دهیم.
3: نکته دیگر مربوط به عبارت نرخ صفر است که معمولا به اشتباه آن را با معافیت مالیاتی یکی در نظر می‌گیرند. در مالیات با نرخ صفر مودیان باید دفاتر قانونی، اظهارنامه مالیاتی و تمامی اسناد و مدارک خود را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند. سپس این سازمان بعد از بررسی آنها، مالیات را با نرخ صفر محاسبه می‌کند. اما در معافیت مالیاتی نیازی به انجام این تکالیف نیست. این موضوع در بند «الف» همین ماده 132 مورد اشاره قرار گرفته است.
4: بند «پ» ماده مذکور به نکته دیگری اشاره می‌کند. براساس این بند مدت زمان برخورداری از مالیات نرخ صفر برای واحدهای تولیدی و معدنی مستقر در مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌های صنعتی به مدت دو سال افزایش می‌یابد و در صورت استقرار در مناطق محروم سه سال افزایش می‌یابد.
چند مثال از معافیت مالیاتی شرکت‌های تولیدی و معدنی
در ادامه با چندین مثال تلاش می‌کنیم که موضوعات مطرح شده فوق را بیشتر شرح دهیم. ابتدا فرض کنید شرکتی در ۱۳۰ کیلومتری شهر اراک واقع شده و پروانه بهره‌برداری را نیز سال ۹۵ دریافت کرده است. سپس درآمد مشمول ابرازی خود را برای نمونه صد میلیارد ریال اعلام کرده است.
اگر فرض کنیم این شرکت یک شرکت خصوصی باشد، با توجه به موارد ذکر شده، چون تمام شرایط ماده ۱۳۲ را دارد و خارج از آن محدوده تعیین شده نیز قرار دارد، مشمول نرخ صفر می‌شود.
اما اگر فرض کنیم این شرکت، یک شرکت دولتی باشد، در این حالت مشمول مالیات بوده که همان نرخ 25 درصد مالیات شرکت‌ها و اشخاص حقوقی است.
البته براساس ماده 2 ق.م.م شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی از مالیات معاف هستند. با این حال، تبصره ۲ این ماده بیان می‌کند که اگر این شرکت‌ها اقدام به انجام کسب‌وکار کنند، مشمول مالیات می‌شوند. بر همین اساس می‌توان حالت‌ها و مثال‌های دیگری را نیز در نظر گرفت.
در این مقاله تلاش کردیم تا مهم‌ترین نکات و جزئیات مربوط به معافیت مالیاتی واحدهای تولیدی و معدنی مناطق محروم و سایر مناطق را به زبان ساده و براساس آخرین تغییرات قوانین شرح دهیم. اما جزئیات و پیچیدگی مسائل مالی و مالیاتی به گونه‌ای است که حتما باید از نظرات خبرگان مالی نیز استفاده کنید.
علاوه بر آن قطعا استفاده از نرم‌افزارهای مالی و حسابداری مناسب نیز نقشی اساسی در تضمین انجام به موقع تکالیف مالیاتی و استفاده از مشوق‌ها و معافیت‌های مختلف دارد. نرم افزار حسابداری ابری و آنلاین همکاران سیستم با ارائه زیرسیستم‌های مختلف راهکاری به‌صرفه است که در این زمینه به شما کمک می‌کند.