با توجه به پیشرفت شگرف تکنولوژی در کمتر از نیم‌قرن اخیر، شاهد تغییرات عظیمی در صنعت دیجیتال بوده‌ایم. یکی از این تحولات مهم، مفهوم فضای ابری است که به یکی از ارکان اصلی فناوری‌های روز تبدیل شده است. فضای ابری به کاربران این امکان را می‌دهد که داده‌ها و اطلاعات خود را نه در حافظه‌های فیزیکی بلکه در فضای آنلاین و از طریق اینترنت ذخیره و مدیریت کنند.
این فناوری به راحتی توانسته است محدودیت‌های ذخیره‌سازی فیزیکی مانند هارد دیسک‌ها و فلش درایوها را از میان بردارد و امکان دسترسی به حجم زیادی از داده‌ها را به صورت آنلاین فراهم کند. با استفاده از فضای ابری، دیگر نیازی به جابه‌جایی اطلاعات از طریق حافظه‌های فیزیکی نیست و کاربر می‌تواند از هر مکان و در هر زمانی به داده‌های خود دسترسی داشته باشد.
اما فضای ابری فقط محدود به ذخیره‌سازی داده‌ها نیست. این فناوری با مزایای دیگری همچون همگام‌سازی داده‌ها، امنیت بالاتر در برابر خطرات فیزیکی و مدیریت متمرکز منابع به کمک سرویس‌های ابری مانند IaaS و PaaS، تحول بزرگی در دنیای دیجیتال ایجاد کرده است. از آنجا که امنیت داده‌ها و اطلاعات خصوصی در فضای ابری یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران است، بسیاری از سرویس‌دهندگان ابری در تلاش هستند تا با ارائه پروتکل‌های امنیتی پیشرفته، اطمینان خاطر کاربران را جلب کنند.
در این مقاله قصد داریم به ویژگی‌های فضای ابری، مزایای آن، چگونگی استفاده از این فضا و امنیت داده‌ها در فضای ابری بپردازیم تا بتوانید به درک بهتری از این فناوری نوین دست یابید.
فضای ذخیره‌سازی ابری چیست؟
فضای ابری یا Cloud Storage یک مدل سرویس رایانش ابری (Cloud Computing) است که به شما امکان می‌دهد داده‌ها و اطلاعات را در مکانی خارج از حافظه‌های فیزیکی مانند کامپیوترها ذخیره کنید. حافظه‌هایی که از طریق اینترنت به آن دسترسی دارید.
رایانش ابری در واقع اصطلاحی است که ارائه هرگونه سرویس میزبانی شده در بستر اینترنت را توصیف می‌کند. Cloud نیز در مفهومی جدا از معنای لغوی آن (ابر)، به نوعی فضای مجازی گفته می‌شود که امکان ذخیره‌سازی اطلاعات و دسترسی به آنها در هر جایی از جهان را با استفاده از اینترنت میسر می‌کند. ما در مقاله زیر صفر تا صد موضوع رایانش ابری را شرح داده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما مطالعه کنید.
امنیت اطلاعاتی که برای ذخیره‌سازی به Cloud منتقل می‌کنید، بر عهده ارائه‌دهنده خدمات رایانش ابری است. ارائه‌دهنده خدمات در واقع سرورها و زیرساخت‌ها را مدیریت، میزبانی و نگهداری کرده و به شما این اطمینان را می‌دهد که هر زمان به داده‌ها نیاز دارید، سریعا به آنها دسترسی پیدا کنید.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که بسیاری از شرکت‌ها و کسب‌وکارها با شیوع بیماری کرونا در جهان، بودجه خود برای تامین منابع و انواع خدمات در بستر وب را افزایش داده‌اند و تا سال 2024 بیش از 70 درصد آنها از سرویس‌های رایانش ابری شامل PaaS، SaaS و IaaS استفاده می‌کنند.
فضای ابری چگونه کار می‌کند؟
برای اینکه بدانید چگونه از فضای ابری استفاده کنید، بهتر است با روش کار آن آشنا شوید. همانند شبکه‌های ذخیره‌سازی داخلی شرکت‌ها (on-premise)، فضای ذخیره‌سازی ابری نیز از سرورها برای ذخیره و نگهداری داده‌ها استفاده می‌کند. با این تفاوت که محل ذخیره داده‌ها در Cloud Storage، سرورهایی در یک مکان جغرافیایی دیگر هستند.
اغلب سرورهایی که از طریق خدمات ابری مورد استفاده کلاینت‌ها قرار می‌گیرند، ماشین‌های مجازی (VM) هستند که بر روی یک سرور فیزیکی میزبانی می‌شوند. این فضای ذخیره‌سازی، یک جایگزین مقرون‌به‌صرفه برای تمام حافظه‌های فیزیکی مانند هارددیسک‌های داخلی و خارجی و شبکه‌های ذخیره‌سازی است.
همان‌طور که می‌دانید، اغلب افراد اطلاعات گوشی هوشمند خود را به کامپیوترها انتقال می‌دهند؛ اما هارد دیسک کامپیوتر نیز گنجایش محدودی دارد. سازمان‌ها نیز در روش سنتی از شبکه ذخیره‌سازی SAN (Storage Area Network) برای آرشیو داده‌ها و فایل‌های خود استفاده می‌کردند. با این حال، SAN به دلیل هزینه بالای نگهداری، یک انتخاب گران‌قیمت است.
اکنون سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری انعطاف‌پذیری مطلوبی به کلاینت‌های خود ارائه می‌کنند. به این معنا که سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف، در صورت افزایش حجم داده‌های خود می‌توانند ظرفیت فضای ابری مورد استفاده را افزایش دهند و در صورت لزوم، آن را کمتر کنند.
به این ترتیب، شما به عنوان یک مشتری می‌توانید به جای سرمایه‌گذاری در ساخت و نگهداری یک فضای ذخیره‌سازی داخلی، تنها براساس ظرفیت مورد نیاز خود سرویس مورد نظرتان را خریداری کنید. در این میان، مسئله افزایش نیاز کسب‌وکار و لزوم افزایش ظرفیت به دلیل حجم بالای داده‌ها را نیز باید در نظر داشته باشید.
انواع فضای ابری را بشناسید
Cloud را از نظر میزان و نحوه دسترسی به آن می‌توان به 3 دسته کلی خصوصی، عمومی و ترکیبی تقسیم کرد که هر یک از آنها دارای ویژگی‌ها و مزایای مختص به خود است.
- ابر عمومی (Public Storage cloud)
در این مدل ابر، شما می‌توانید از فضای ذخیره‌سازی یک ابر بهره بگیرید که توسط یک ارائه‌دهنده رایانش ابری (محاسبات ابری) نگهداری می‌شود و یک شرکت دیگر از آن استفاده می‌کند. در این حالت شما تقریبا از طریق هر نوع دستگاهی (کامپیوتر، لپتاپ یا گوشی هوشمند) می‌توانید به خدمات ارائه دهنده دسترسی پیدا کنید.
شما همچنین می‌توانید ظرفیت مورد استفاده خود را کاهش یا افزایش دهید. ازجمله نمونه‌های مشهور فضاهای ابری عمومی می‌توان به Netflix اشاره کرد که داده‌های ویدئویی خود را در اختیار عموم قرار داده شده و کاربران سراسر دنیا می‌توانند آنها را دانلود کنند.
- ابر خصوصی (Private cloud Storage)
ابر خصوصی در واقع حریم اختصاصی‌تری را در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند و تنها افراد مشخصی می‌توانند از اطلاعات ذخیره شده در آن استفاده کنند. معمولا کسب‌وکارهای مهمی مانند بانک‌ها و شرکت‌های خرده فروشی (فروشگاه‌های اینترنتی و مواردی از این قبیل) به دلیل حساسیت بالای امنیت اطلاعات و داده‌ها، از ابر خصوصی استفاده می‌کنند.
به این ترتیب، اطلاعات برای عموم در دسترس نیستند و از امنیت بالاتری برخوردارند. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های دو نوع ابر خصوصی و عمومی در شیوه‌ی دسترسی به آنها است. تمام کاربران از طریق اینترنت می‌توانند به اطلاعات و داده‌های ابر عمومی دسترسی پیدا کنند؛ اما دسترسی به اطلاعات ابر خصوصی تنها با استفاده از فایروال میسر می‌شود.
فضای ابری ترکیبی (Hybrid cloud storage)
همان‌طور که از نام این فضای ذخیره‌سازی ابری مشخص است، ویژگی ابرهای خصوصی و عمومی را ترکیب کرده و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد انتخاب کنند که هر کدام از داده‌ها در کدام ابر ذخیره شوند.
بسیاری از سازمان‌ها و حتی بانک‌ها می‌توانند از مزایای این فضای ابری استفاده کنند. این سازمان‌ها می‌توانند اطلاعات محرمانه و حساس را در ابر خصوصی قرار دهند و برخی دیگر از اطلاعات را با ذخیره در ابر عمومی، در اختیار همه کاربران بگذارند.
مهم‌ترین مزایا و معایب Cloud Storage
فضای ذخیره ابری نیز مانند سایر خدمات مبتنی بر cloud، مزایایی را به مشتریان ارائه می‌دهد. از طرف دیگر، برخی از نگرانی‌ها نیز برای شرکت‌ها و سازمان‌ها به همراه دارد که مهم‌ترین آنها در رابطه با امنیت و کنترل اطلاعات است. به طور کلی، مزایای فضای ابری شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت توسط ارائه‌دهنده خدمات
ارائه‌دهنده فضاهای ابری شما مسئولیت نگهداری و حفاظت از تمام اطلاعات ذخیره شده را به عهده دارند. بنابراین، وظایفی مانند تهیه و نصب زیرساخت‌ها، مدیریت و نگهداری از آنها به کارکنان شرکت سپرده نمی‌شوند.
- پیاده‌سازی سریع
استفاده از سرویس ابری با خریدن آنها از یک شرکت ارائه‌دهنده بسیار سریع‌تر میسر می‌شود. کافی است این سرویس را راه‌اندازی کنید تا ظرف چند ساعت یا چند روز امکان استفاده از آن برای شما ایجاد شود.
- مقرون به صرفه
همان‌طور که بیان شد، شما تنها بابت ظرفیت مورد استفاده خود هزینه پرداخت می‌کنید. این امر به سازمان شما کمک می‌کند تا هزینه‌های ذخیره‌سازی اطلاعات را به عنوان یک هزینه عملیاتی در نظر بگیرید و نیازی به سرمایه‌گذاری بر روی تهیه، نصب و نگهداری از زیرساخت‌های مورد نیاز شرکت نباشد.
- مقیاس‌پذیری
یکی از مهم‌ترین محدودیت‌هایی که کسب‌وکارها با آن مواجه می‌شوند، ظرفیت زیرساخت‌های ذخیره‌سازی است. این در حالی است که فضای ابری عملا از ظرفیت نامحدودی برخوردار است. بنابراین، شما با در نظر داشتن حجم داده‌های خود و محدوده رشد آنها می‌توانید ظرفیت فضای ابری خود را مشخص کنید.
- تضمین تداوم کسب‌وکار
ذخیره داده‌ها در مکانی خارج از کسب‌وکار، می‌تواند به تداوم کسب‌وکار شما کمک کند. برای نمونه، در صورتی که هر یک از بلایای طبیعی، اغتشاش، کاهش سرعت اینترنت، قطعی برق و سایر موارد دسترسی به اطلاعات را محدود سازد، شرکت ارائه‌دهنده با برخی راه‌حل‌ها راه جایگزین مانند پشتیبانی ماهواره‌ای را برای تداوم دسترسی لحاظ می‌کند.
از طرف دیگر، در صورتی که اطلاعات داخل هارد دیسک به هر دلیلی از دست بروند، با استفاده از نسخه پشتیبان ذخیره‌شده در فضای ابری می‌توانید اطلاعات‌تان را بازیابی کنید.
- همگام‌سازی و آپدیت
Cloud storage این امکان را ایجاد می‌کند که دستگاه خود شامل گوشی هوشمند یا لپتاپ را با فضای ذخیره‌سازی همگام‌سازی کنید. اما مزیت همگام‌سازی با فضای ابری چیست؟ از طریق همگام‌سازی، شما همواره می‌توانید اطلاعات و داده‌های یک فایل را در چندین دستگاه تغییر دهید.
در صورت معتبر شناخته شدن دستگاه شما برای ورود به فضای ذخیره‌سازی ابری مشترک، می‌توانید به داده‌ها دسترسی پیدا کرده و در آنها تغییر اعمال کنید. به این ترتیب، اطلاعات در تمام دستگاه‌ها تغییر می‌یابند.
- سرعت بالا
همه ما انتقال داده و ذخیره‌سازی اطلاعات بر روی یک حافظه فیزیکی مانند هارد دیسک داخلی کامپیوتر را انجام داده‌ایم و می‌دانیم که مدت زمان نسبتا طولانی صرف این کار ساده می‌شود.
از آنجا که پیشرفت تکنولوژی همواره به فرایندها سرعت می‌دهد، سرعت آپلود داده‌ها در فضاهای ذخیره‌سازی ابری نیز به مراتب بالاتر از ذخیره اطلاعات در حافظه‌های فیزیکی است. این موضوع در حجم وسیع می‌تواند سرعت بسیاری از امور کسب‌وکارها را افزایش دهد.
همان‌طور که اشاره شد یکی از رایج‌ترین نگرانی‌ها در رابطه با سرویس‌های رایانش ابری، امنیت، کنترل و امکان دسترسی آنها است. اگرچه ارائه‌دهندگان سرویس‌های ابری همواره در تلاش‌اند که امنیت زیرساخت‌های خود را با تکنولوژی روز افزایش دهند، اما همچنان گاهی نقص‌هایی رخ می‌دهند که موجب نگرانی کاربران می‌شوند.
با توجه به قوانین سخت‌گیرانه‌ای که در برخی از شرکت‌ها و صنایع وجود دارد، ارائه‌دهنده سرویس‌های پردازش ابری باید از مقرراتی که بر تجارت شما تاثیر می‌گذارند پشتیبانی کنند. برای نمونه، سوابق پزشکی و اطلاعات سرمایه‌گذاری‌ها از حساسیت بالایی برخوردارند و ارائه‌دهنده باید در حفظ حریم خصوصی داده‌های چنین مشتریانی کوشا باشد.
انواع روش‌های ذخیره‌سازی ابری کدامند؟
سه نوع اصلی ذخیره‌سازی ابری وجود دارد که هر یک از آنها مزایای خاص خود را دارند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- ذخیره‌سازی بلوکی (Block Storage)
ذخیره‌سازی بلوکی روشی رایج در SAN (Storage Area Network) است که در فضای ذخیره‌سازی ابری نیز کاربرد دارد. این مدل از ذخیره‌سازی به شما اجازه می‌دهد داده‌ها را در حجم‌های بزرگی به نام «بلوک» ذخیره و سازمان‌دهی کنید.
هر بلوک در اینجا به منزله یک هارد دیسک جداگانه است و ارائه‌دهنده، مجموعه‌ای از آن را برای تقسیم‌بندی و جداسازی مقادیر زیادی از داده‌ها به کار می‌گیرد.
یکی از نقاط قوت این روش، تاخیر کم IO یا زمان لازم برای تکمیل اتصال میان سیستم و کلاینت است که آن را برای انتقال داده‌های حجیم و به خصوص برای دیتابیس‌ها و اپلیکیشن‌ها مناسب می‌سازد.
- ذخیره‌سازی فایلی (File Storage)
ذخیره‌سازی فایلی روشی آشنا برای همه ما است که هر روز از آن در لپ‌تاپ‌ها، کامپیوترها و گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنیم. در این روش، داده‌ها در قالب فایل و درون پوشه‌ها و دایرکتورهای اصلی و فرعی ذخیره می‌شوند.
در این صورت، داده‌ها فرمت خود را حفظ می‌کنند و درون یکی از پوشه‌های ذخیره در دایرکتورهای اصلی یا فرعی جا می‌گیرند. به این ترتیب، برای دسترسی مجدد به داده‌ها باید آدرس آنها را بدانید. از روش ذخیره‌سازی فایلی معمولا برای پلتفرم‌های توسعه، دایرکتوری خانه (Home directory) و ذخیره‌سازی فایل‌های صوتی و ویدئویی استفاده می‌شود.
- ذخیره‌سازی به شکل واحدهای مستقل (Object Storage)
این روش ذخیره‌سازی با انواع بلوکی و فایلی کاملا متفاوت است. هر Object شامل داده‌های درون یک فایل، ابر داده‌های مرتبط با آن و شناسه است. Object، داده‌ها را در فرمتی که به دست می‌آید ذخیره کرده و سفارشی‌سازی ابر داده‌ها را به روش‌هایی که دسترسی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها را آسان‌تر می‌کنند، ممکن می‌سازد.
روش Object Storage به‌جای سازمان‌دهی داده‌ها در فولدرهای سلسله مراتبی یا پوشه‌ها، آنها را در فضاهایی نگهداری می‌کند که تقریبا مقیاس‌پذیری نامحدودی را ارائه می‌دهند. به این ترتیب، داده‌ها به شکل واحدهای مستقل و همه در یک فضای مشترک ذخیره می‌شوند. این روش به شما امکان می‌دهد منابع ذخیره‌سازی را به روشی مقرون به صرفه بهینه کنید.
چگونه از فضای ابری استفاده کنیم؟
3 مورد از روش‌های استفاده از فضای ذخیره‌سازی ابری وجود دارد:
- بکاپ و ریکاوری
پشتیبان‌گیری (Backup) و بازیابی (Recovery) بخش مهمی برای اطمینان از محافظت و دسترسی به داده‌ها است؛ اما همگام شدن با افزایش ظرفیت مورد نیاز می‌تواند یک چالش دائمی باشد.
این فضای ذخیره‌سازی هزینه کم، دوام بالا و مقیاس فوق‌العاده‌ای را برای ایجاد بکاپ به ارمغان می‌آورد. به طور کلی، با استفاده از فضای ذخیره ابری می‌توان حجم بالایی از داده‌ها را برای طولانی‌مدت نگهداری کرد.
- تست و توسعه نرم‌افزار
برای تست و توسعه نرم‌افزارها اغلب به محیط‌های ذخیره‌سازی جداگانه، مستقل و تکراری نیاز است. علاوه بر آن، زمان و هزینه‌های مورد نیاز برای این فرایند می‌تواند گسترده باشد.
این در حالی است که برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های جهان با استفاده از انعطاف‌پذیری، عملکرد و هزینه کم فضای ابری توانسته‌اند اپلیکیشن‌هایی را در مدت زمان بی‌سابقه ایجاد کنند.
حتی ساده‌ترین وب‌سایت‌های استاتیک را می‌توان با هزینه‌های فوق‌العاده کم بهبود بخشید. به این ترتیب، توسعه‌دهندگان سراسر جهان به گزینه‌های ذخیره‌سازی پرداختی مانند cloud روی می‌آورند که دغدغه‌های مدیریتی و مقیاسی را از بین می‌برند.
- کلان داده (Big Data) و دریاچه داده (Data Lake)
روش‌های ذخیره‌سازی سنتی به خصوص در طول زمان ممکن است از نظر هزینه، عملکرد و مقیاس‌پذیری متناقض باشند. این در حالی است که پروژه‌های کلان داده مستلزم فضای ذخیره ابری در مقیاس‌های بزرگ، مقرون به صرفه، همواره در دسترس و ایمن هستند که معمولا با اصطلاح دریاچه داده (Data Lake) از آن یاد می‌شود.
دریاچه‌های داده‌ای که مبتنی بر Object Storage ساخته شده‌اند، اطلاعات را به شکل اصلی خود نگه می‌دارند و شامل ابر داده‌های غنی هستند که امکان استخراج انتخابی و استفاده برای آنالیزها را فراهم می‌کنند.
سخن پایانی
در این مقاله به فضای ابری و کاربردهای آن برای مشتریان و کسب‌وکارها اشاره کردیم. اما نقش رایانش ابری و تکنولوژی‌های وابسته به آن در دنیای امروز روز به روز در حال افزایش است. استفاده از نرم‌افزارهای تحت وب و ابری نمونه بارز آن است.
رایانش ابری کمک می‌کند که کسب‌وکارها بتوانند از هر نقطه و در بستر وب به نرم‌افزارها دسترسی داشته باشند. برای نمونه نرم افزار حسابداری آنلاین یا ابری دقیقا چنین مزیتی را برای آنها فراهم می‌کند.
همکاران سیستم نرم‌افزارهای ابری خود را تحت عنوان راهکاران ابری به کسب‌وکارها عرضه کرده است که خود شامل زیرسیستم‌های مختلف مالی حسابداری، خرده‌فروشی، پخش، تولید، بخش عمومی و سایر موارد دیگر است.
در پایان باید ذکر کنیم که چنانچه در مورد فضای ابری و مباحث مرتبط با آن سوالی دارید در بخش نظرات این مقاله بیان کنید تا کارشناسان ما به آن پاسخ دهند.