eam چیست؟ مدیریت دارایی های فیزیکی مفهومی است که در ارتباط با دارایی‌های فیزیکی در یک سازمان مطرح شده است. دارایی‌های سازمانی به 3 دسته تقسیم می‌شوند: 1. دارایی‌های فیزیکی مانند تجهیزات، ماشین‌آلات، کارخانه و … 2. دارایی‌های مالی مانند سهام، سپرده‌ها، اوراق بهادار و … 3. دارایی‌های فکری که شامل دارایی‌های نامشهود مانند علامت تجاری، دانش فنی و … می‌شود. مدیریت و برنامه‌ریزی برای هرکدام از این دارایی‌ها اهمیت فراوانی دارد اما مدیریت دارایی های فیزیکی به‌دلیل تاثیر مستقیم در تولید، بهره‌وری و سودآوری سازمان، اولویت بالاتری پیدا می‌کند.
مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM)، فرآیندی است که به مدیریت و نگهداری دارایی‌های فیزیکی سازمان در طول چرخه عمر آن‌ها از برنامه‌ریزی تا از رده خارج کردن می‌پردازد. سیستم مدیریت دارایی های فیزیکی، منابع و اطلاعات مرتبط با دارایی‌ها و هر نوع فعالیتی که در آن از دارایی‌های فیزیک سازمان استفاده می‌شود را بهینه‌سازی می‌کند تا عملکرد دارایی‌ها به حداکثر برسد و هزینه و ریسک کار با دارایی‌های فیزیکی کاهش یابد. اهمیت EAM در بهبود بهره‌وری و افزایش عمر مفید دارایی‌های سازمان است. در این مقاله قصد داریم مفهوم مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM)، مزایا و اهمیت آن، و تفاوت‌های آن با سایر سیستم‌های مشابه را بررسی کنیم.
فرآیند مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM) چیست؟
مدیریت دارایی های فیزیکی (Enterprise Asset Management) فرآیندی سیستماتیک برای مدیریت و نگهداری دارایی‌های فیزیکی و زیرساخت‌های یک سازمان در طول چرخه عمر آن‌ها است. در این فرآیند، با استفاده از روش‌ها و ابزارهای متنوع، امکان مدیریت دارایی های فیزیکی، از مرحله اولیه عمر آن‌ها یعنی خرید دارایی تا پایان چرخه عمر آن‌ها که دارایی فیزیکی از سازمان کنار گذاشته می‌شود، وجود دارد. هدف اصلی EAM، بهینه‌سازی کیفیت و عملکرد دارایی‌ها، افزایش زمان بهره‌برداری، کاهش هزینه‌های عملیاتی و ایجاد بازگشت سرمایه (ROI) بیشتر است.
مفهوم مدیریت دارایی های فیزیکی، در گذر زمان پیشرفتهای فراوانی داشته و با توسعه نرم افزار EAM، امکان مدیریت پیشرفته برای سازمان‌ها فراهم شده است. نرم افزار EAM از طریق قابلیت‌های متعددی نظیر مدیریت موجودی، مدیریت چندسایته، مدیریت پروژه، و ابزارهای نظارت بر عملکرد دارایی‌ها، امکان یکپارچگی و شفافیت اطلاعات را برای مدیران فراهم می‌کند. این سیستم، برخلاف سیستم‌های متمرکزتر نظیر CMMS (سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات رایانه‌ای)، ابعاد وسیع‌تری از مدیریت سازمانی مانند مدیریت قراردادهای خدماتی، مدیریت نیروی کار، و مدیریت مالی را پوشش می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین قابلیت‌هایی که نرم افزار EAM در زمینه مدیریت دارایی‌های فیزیکی برای سازمان‌ها ایجاد می‌کند، امکان یکپارچگی آن با نرم افزار ERP است. یکپارچگی سیستم‌های ERP و EAM به سازمان‌ها این توانایی را می‌دهد که از قدرت هر دو ابزار برای بهینه‌سازی فرآیندهای خود بهره‌مند شوند. ERP با مدیریت اطلاعات کلی کسب‌وکار، از جمله داده‌ها و اطلاعات مالی، منابع انسانی و زنجیره تأمین، و EAM با تمرکز بر مدیریت دارایی‌های فیزیکی، یک ترکیب قدرتمند ایجاد می‌کنند. این یکپارچگی اطلاعات مالی و عملیاتی را همگام می‌سازد، امکان برنامه‌ریزی دقیق‌تر تعمیرات و نگهداری را فراهم می‌آورد و داده‌های مرتبط با عملکرد دارایی‌ها را در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک به‌کار می‌گیرد.
پس از توسعه نرم افزار EAM و گستردگی مفهوم مدیریت دارایی‌های فیزیکی، سازمان‌ها به اهمیت بهره‌مندی از این موضوع پی برده‌اند و در بخش‌های مختلفی از آن استفاده می‌کنند. برای مثال، مدیران کارخانه برای تضمین ایمنی، کاهش هزینه‌ها، و بهبود کیفیت محصول، EAM را مورد استفاده قرار می‌دهند. مدیران نگهداری و تعمیرات نیز از آن برای نظارت بر شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) و بهینه‌سازی فرآیندهای نگهداری بهره می‌گیرند. حتی تکنسین‌ها و اپراتورهای ماشین‌آلات از EAM و راهکارهای آن برای دسترسی سریع به اطلاعات و بهبود کارایی استفاده می‌کنند.
مزایای استفاده از مدیریت دارایی های فیزیکی
مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM) با هماهنگی و مدیریت تمام دارایی‌های فیزیکی، مزایای متعددی را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند. این مزایا از افزایش طول عمر دارایی‌ها تا بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیاتی را شامل می‌شوند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین مزایای استفاده از EAM می‌پردازیم:
۱. متمرکزسازی اطلاعات دارایی‌ها
EAM با ایجاد یک پایگاه داده جامع و متمرکز، تمامی اطلاعات مربوط به دارایی‌ها را در یک مکان گردآوری می‌کند. این اطلاعات شامل سوابق تعمیرات، مشخصات فنی، هزینه‌های عملیاتی و حتی تاریخچه استفاده از تجهیزات است. متمرکزسازی داده‌ها باعث می‌شود تا تمام بخش‌های سازمان به‌راحتی و به‌طور یکجا به اطلاعات مربوط به دارایی‌ها دسترسی داشته باشند. دسترسی یکپارچه و آسان به اطلاعات مربوط به دارایی‌ها در فرایندهای مختلفی مانند تصمیم‌گیری‌های مدیریتی یا عملیاتی کمک فراوانی می‌کند.
۲. کاهش هزینه‌های عملیاتی و توقف تولید
یکی از ویژگی‌های سیستم EAM این است که امکان نظارت درلحظه دارایی‌ها را به شما می‌دهد. استفاده از این ویژگی، در پیش‌بینی مشکل هر دستگاه و جلوگیری از وقوع آن کارآمد است. با شناسایی خرابی تجهیزات پیش از وقوع یا بررسی لحظه‌ای دارایی‌های فیزیکی، هزینه تعمیرات کاهش پیدا می‌کند و توقف در تولید به کمترین حد خود می‌رسد. بهره‌مندی از این ویژگی برای صنایعی که زمان در آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد، مانند صنعت FMCG و صنعت انرژی، بسیار پرکاربرد است.
۳. مدیریت چرخه عمر دارایی‌ها
یکی از مهم‌ترین مزایای EAM برای سازمان‌ها، توانایی مدیریت کامل چرخه عمر دارایی‌ها از زمان خرید تا پایان عمر آن‌ها و جایگزینی با دارایی‌های دیگر است. با استفاده از سیستم EAM و ایجاد یک پایگاه داده جامع و کامل درباره اطلاعات مربوط به هر دارایی، سازمان‌ها می‌توانند بهترین تصمیم را درباره هر یک از دارایی‌های خود بگیرند و پیش از رسیدن آن‌ها به مراحل پایانی عمر خود، تجهیزات جایگزین خود را وارد فرایندهای کاری کنند.
۴. پشتیبانی از مدیریت موجودی و تأمین قطعات
هزینه‌های انبارداری یکی از بزرگ‌ترین معضلات هر سازمانی است. علاوه‌بر هزینه‌های انبارداری، کاهش موجودی قطعات و توقف در تولید نیز از مشکلاتی است که سازمان‌ها برای حل آن برنامه‌های متعددی را اجرا می‌کنند. سیستم مدیریت دارایی های فیزیکی (EAM) یکی از ابزارهایی است که مدیران به‌واسطه آن، موجودی انبار و قطعات را مدیریت می‌کنند. با ردیابی دقیق موجودی، تامین قطعات موردنیاز در انبار پیش از اتمام آن، و دسترسی به تجهیزات در زمان مناسب، روندهای کاری سازمان بدون توقف به کار خود ادامه می‌دهند.
5. ایجاد شفافیت در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک
با یکپارچه‌سازی اطلاعات دارایی‌ها و دسترسی به گزارش‌های دقیق مربوط به هر دارایی، مدیران می‌توانند تصمیمات استراتژیک خود را بر مبنای داده‌های موجود اتخاذ کنند. این امر به تخصیص منابع، مدیریت بودجه و افزایش بازگشت سرمایه (ROI) کمک شایانی می‌کند.
ویژگی‌های کلیدی مدیریت دارایی های فیزیکی در سازمان‌ها
سازمان‌ها برای اینکه بتوانند از مزایای مدیریت دارایی های فیزیکی بهره‌مند شوند، باید استفاده از ویژگی‌های مختلف EAM را در دستور کار خود قرار دهند. ویژگی‌های EAM در قالب ابزارها و قابلیت‌هایی است که در بهینه‌سازی و بهبود بهره‌وری به سازمان‌ها کمک فراوانی می‌کند. در ادامه، هر یک از ویژگی‌هایی که مدیریت دارایی فیزیکی به سازمان‌ها ارائه می‌دهد را شرح می‌دهیم.
۱. مدیریت دستورات کاری
سیستم‌های EAM این امکان را فراهم می‌کنند تا هر سازمان، جریان‌های کاری مرتبط با دارایی‌های فیزیکی را به دقت مدیریت کند. این جریان‌ها و فرایندهای کاری، از شناسایی مشکلات تا انجام تعمیرات مربوط به تجهیزات و برطرف کردن مسائل مختلف را شامل می‌شود. هر دارایی فیزیکی مانند ماشین‌آلات صنعتی، اپراتور مخصوص به خود را دارد. این اپراتورها می‌توانند به محض مشاهده مشکلی در تجهیزات، یک درخواست درباره مشکل ایجاد شده ثبت کنند. سپس این درخواست توسط مدیران بررسی و به عنوان یک دستور کار، در برنامه تیم‌های رسیدگی به مشکلات مشخص شده و به آن‌ها ارجاع می‌شود. مسئول مربوطه نیز پس از رسیدگی به مشکل ایجاد شده و انجام کار، جزئیات مربوط به مواد مصرفی، زمان صرف‌شده، و نتایج نهایی را ثبت می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود تیم‌های نگهداری، بهره‌وری بالاتری داشته باشند و اطمینان حاصل شود که تعمیرات به‌صورت منظم و مؤثر انجام شده است.
2. مدیریت موجودی و قطعات یدکی
همانطور که گفته شد، مدیریت دقیق موجودی یکی دیگر از ویژگی‌های کلیدی EAM است. این سیستم قابلیت ردیابی دقیق قطعات یدکی و مواد مصرفی را از طریق بارکد یا تگ‌های RFID فراهم می‌کند. اطلاعات مربوط به خرید، مصرف، و هزینه‌های موجودی نیز ثبت و تحلیل می‌شوند. به کمک این ویژگی، سازمان‌ها می‌توانند سفارشات خرید را بهینه‌سازی کرده، هزینه‌های اضافی را کاهش دهند، و از توقف تولید ناشی از کمبود قطعات جلوگیری کنند.
3. مدیریت مالی
سیستم‌های EAM با فراهم کردن ابزارهایی برای مدیریت هزینه‌های مرتبط با نگهداری دارایی‌ها، شفافیت مالی را ارتقا می‌دهند. یکی از مزایای نرم افزار EAM، یکپارچگی با نرم افزار ERP است که از این طریق به سازمان‌ها کمک می‌کند برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تری برای دارایی‌های فیزیکی خود انجام دهند. همچنین، شرکت‌ها با استفاده از EAM، گزارش‌های مالی دوره‌ای دقیق‌تری گزارش‌های مالی دوره‌ای در رابطه با هزینه‌های نگهداری، تعمیرات، و جایگزینی دارایی‌ها در اختیار خواهند داشت.
4. مدیریت قراردادها و پیمانکاران
فرایند تولید در یک سازمان، فرایندی تک‌بعدی نیست و ذی‌نفعان مختلفی در این جریان دخیل هستند. سیستم مدیریت دارایی فیزیکی به سازمان‌ها کمک می‌کند قراردادهای خود با تأمین‌کنندگان، پیمانکاران و مشتریان را به‌صورت یکپارچه مدیریت کنند. تمامی اطلاعات مربوط به قراردادها، هزینه‌ها و شرایط همکاری در یک پایگاه داده مرکزی ذخیره می‌شود. همچنین، این سیستم‌ها امکان پایش عملکرد پیمانکاران را فراهم می‌کنند تا ریسک کار با پیمانکاران و تامین‌کنندگان به حداقل برسد.
5. تحلیل و گزارش‌دهی
اگر کارهای موجود در یک سازمان را به چند مرحله گوناگون تقسیم کنیم، تحلیل و گزارش‌دهی درباره فعالیت‌های انجام‌شده مهم‌ترین مرحله در جریان‌های کاری است، چون بدون تحلیل هر فعالیت، امکان بهبود آن در آینده وجود ندارد. ابزارهای گزارش‌گیری و داشبوردهای تحلیلی نرم افزار EAM، یکی مهم‌ترین ویژگی‌های این سیستم است که با استفاده از آن‌ها می‌توان شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) مربوط به هر دارایی را اندازه گرفت.همچنین داشبوردهای گزارش‌گیری و تحلیلی EAM، مدیران را در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک یاری خواهد کرد.
6. اینترنت اشیا (IOT)
پیشرفت روزافزون فناوری در حوزه صنعت و تولید نیز تاثیر بسیاری داشته است. اینترنت اشیا (IOT) یکی از ابزارهایی است که نرم افزار EAM، به‌وسیله آن، داده‌های لحظه‌ای مربوط به دارایی‌ها را جمع‌آوری می‌کند. حسگرهای IoT اطلاعاتی مانند دما، لرزش، زمان کارکرد، و توقف‌های ناخواسته را ثبت می‌کنند. داده‌های ثبت‌شده توسط IOT، امکان پیش‌بینی درباره تجهیزات، به‌خصوص در زمان خرابی آن‌ها را فراهم می‌کند. همچنین، مدیریت خودکار موجودی دارایی‌ها از طریق هشدارهای ارسال‌شده توسط IOT نیز ممکن می‌شود.
7. هوش مصنوعی (AI)
پس از توسعه گسترده هوش مصنوعی، استفاده از آن در زمینه مدیریت دارایی‌های فیزیکی نیز رواج پیدا کرد. داده‌های جمع‌آوری‌شده با IOT، زمانی‌که با الگوریتم‌های هوش مصنوعی ادغام می‌شوند، امکان شناسایی روندهای آینده قطعات و تجهیزات را فراهم می‌کنند. از طریق ادغام IOT و هوش مصنوعی با سیستم‌های مدیریت دارایی فیزیکی، عملکرد تجهیزات بهبود پیدا می‌کند چون شناسایی روندها، کمک می‌کند تا خرابی قطعات و تجهیزات و نیاز آن‌ها به تعمیر پیش از وقوع صورت گیرد.
EAM یا CMMS: انتخاب مناسب برای مدیریت دارایی و نگهداری
سیستم‌های مدیریت دارایی سازمانی (EAM) و سیستم‌های مدیریت نگهداری کامپیوتری (CMMS) ابزارهایی هستند که برای بهینه‌سازی مدیریت دارایی‌ها و فرآیندهای نگهداری طراحی شده‌اند. هرچند این دو مفهوم به هم مرتبط‌اند و گاهی ویژگی‌های مشابهی دارند، تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد که برای انتخاب بهترین گزینه برای نیازهای سازمانی، باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند. در ادامه، این دو سیستم را با یکدیگر مقایسه می‌کنیم.
CMMS چیست؟
CMMS یا سیستم مدیریت نگهداری کامپیوتری، نرم افزاری است که بر روی عملیات و وظایف مربوط به نگهداری متمرکز است. هدف اصلی این سیستم، بهینه‌سازی فرآیندهای نگهداری پیشگیرانه، مدیریت دستورات کاری، و تسهیل گزارش‌دهی است. CMMS ابزاری ساده‌تر و با تمرکز محدودتر نسبت به EAM است که برای بهبود کارایی عملیات نگهداری روزانه طراحی شده است.
ویژگی‌های اصلی CMMS
- مدیریت نگهداری پیشگیرانه:
CMMS به کاربران امکان می‌دهد برنامه‌های نگهداری پیشگیرانه‌ای ایجاد کنند تا از خرابی‌های غیرمنتظره جلوگیری کنند. این ویژگی کمک می‌کند که تجهیزات در شرایط بهینه باقی بمانند و از توقف‌های تولید ناخواسته جلوگیری شود. - مدیریت دستورات کاری:
سیستم CMMS فرآیندهای ایجاد، پیگیری، و تکمیل دستورات کاری را استاندارد و ساده می‌کند. این ابزار به تکنسین‌ها و مدیران نگهداری امکان می‌دهد تمامی جزئیات یک کار تعمیراتی یا نگهداری را ثبت و پیگیری کنند. - گزارش‌دهی و تحلیل:
CMMS اطلاعات ارزشمندی درباره فعالیت‌های نگهداری، عملکرد تجهیزات، و هزینه‌ها فراهم می‌کند که می‌توان از آن‌ها برای تصمیم‌گیری‌های آینده و بهبود فرآیندهای نگهداری استفاده کرد. - حفظ تطابق و مستندسازی:
یکی از مزایای CMMS، قابلیت مستندسازی تمامی فعالیت‌های نگهداری و ارائه گزارش‌های مورد نیاز برای تطابق با استانداردهای ایمنی و محیط‌زیستی است.
تفاوت‌های کلیدی بین EAM و CMMS
پس از بررسی نرم افزار نگهداری و تعمیرات متوجه شدیم که از لحاظ ویژگی و مزایایی که برای سازمان ایجاد می‌کند، تفاوت چندانی با مدیریت دارایی فیزیکی (EAM) ندارد. اما تفاوت‌های اصلی این دو سیستم به چند بخش تقسیم می‌شود و سازمان‌ها می‌توانند پس از بررسی دقیق این تفاوت‌ها، نرم افزاری را انتخاب کنند که تمام نیازهای آن‌ها را پوشش می‌دهد. در جدول زیر تفاوت‌های EAM و CMMS را بیان می‌کنیم.
| EAM | CMMS | |
| حوزه تمرکز | مدیریت جامع چرخه عمر دارایی‌ها از خرید تا مرحله جایگزینی | مدیریت عملیات نگهداری و تعمیرات |
| قابلیت‌ها و ویژگی‌های کلیدی | مدیریت چرخه عمر، موجودی، مالی، پیش‌بینی تعمیرات، تحلیل داده‌ها | مدیریت وظایف نگهداری، دستورهای کاری، گزارش‌دهی، تطابق |
| کاربران هدف | سازمان‌های بزرگ با دارایی‌های پیچیده و متنوع | تیم‌های نگهداری و تعمیرات در سازمان‌های کوچک‌تر |
| مقیاس و پیچیدگی | مناسب برای دارایی‌های گسترده و چندبخشی | طراحی‌شده برای وظایف روزمره نگهداری و تعمیرات دارایی‌های محدود |
| یکپارچگی با سیستم‌های دیگر | قابلیت یکپارچگی کامل با نرم افزار ERP و نرم افزارهای حسابداری و مالی | محدود به برخی قابلیت‌های یکپارچگی با سایر نرم افزارها |
انتخاب بین EAM و CMMS به نیازها و اهداف سازمان بستگی دارد. اگر یک سازمان به دنبال راه‌حلی جامع برای مدیریت کل چرخه عمر دارایی‌ها، بهبود بهره‌وری عملیاتی، و کاهش هزینه‌های طولانی‌مدت است، EAM انتخاب بهتری است. اما اگر نیاز اصلی سازمان، بهینه‌سازی و ساده‌سازی فرآیندهای نگهداری و تعمیرات است، CMMS گزینه مناسب‌تر و کم‌هزینه‌تری است.
نتیجه‌گیری
مدیریت دارایی‌های فیزیکی (EAM) به‌عنوان یک راهکار جامع برای مدیریت کل چرخه عمر دارایی‌ها، نقش کلیدی در بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، و افزایش طول عمر دارایی‌های سازمان ایفا می‌کند. این سیستم با فراهم کردن ابزارهای پیشرفتهای مانند مدیریت موجودی، تحلیل داده‌های بلادرنگ، و یکپارچه‌سازی با فناوری‌هایی نظیر IoT و هوش مصنوعی، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا عملکرد دارایی‌ها را بهینه کرده و از تصمیم‌گیری‌های استراتژیک پشتیبانی کنند.
در مقایسه با سیستم‌های محدودتر مانند CMMS، EAM نه‌تنها وظایف روزمره نگهداری را پوشش می‌دهد، بلکه به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا از یک رویکرد جامع برای مدیریت دارایی‌ها بهره‌مند شوند. انتخاب بین این دو سیستم به نیازها و مقیاس سازمان بستگی دارد؛ اما سرمایه‌گذاری در سیستم‌های مدیریت دارایی به