مدت‌ها است که مارکت پلیسها (Marketplace) یا پلتفرم‌های آنلاین که طیف وسیعی از اقلام را به فروش می‌رسانند، فرصت مناسبی برای سازمان‌ها به وجود آورده‌اند تا دسترسی به مشتریان و نیازهای آنها آسان شود. فروش محصولات مختلف از طریق کانال‌های تجارت الکترونیک و مدل کسب و کار مارکت پلیس بهترین استراتژی برای حضور در بازار رقابتی امروز محسوب میشود و فعالیت پیوسته آنلاین در این بازارها، نام تجاری را فراتر از سایت اینترنتی مربوط به کسبوکار معرفی می‌کند.
در چند سال اخیر همه‌گیری کرونا روش‌های خرید مردم را به طور کامل عوض کرد و به موازات آن کسب‌وکارها نیز استراتژی‌های خود را برای بازاریابی محصولات و خدمات تغییر دادند.
به دنبال افزایش تعداد مصر‌ف‌کنندگانی که کالاهای خود را در دنیای آنلاین جستوجو می‌کردند، مکان‌های بیشتری برای فروش مجازی محصولات به وجود آمد که مدل کسب و کار مارکت پلیس مهم‌ترین آنها است؟ اما مارکت پلیس (Marketplace) چیست، چه مزایایی دارد و انواع آن کدام است؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا در این خصوص صحبت کنیم.
مارکت پلیس چیست و مدل کسب و کار مارکت پلیس چگونه است؟
مارکت پلیسها که هم اکنون به موفقترین پلتفرم فروش کالا تبدیل شدهاند، به عنوان فضاهای آنلاین باز معرفی میشوند که مشتریان از طریق آن میتوانند محصولات مختلف را به شکل یکپارچه جستوجو کنند. این فضاها که از آن به عنوان «بازار آنلاین» هم یاد میشود؛ تنوع، مقایسه قیمت و تجربه خرید آسانتر را برای مشتری به همراه میآورند و از ارائه خدمات به مشتری گرفته تا حمل کالا متناسب با نیاز خریدار، بهترین مزایا را برای کاربر و کسبوکار به ارمغان میآورند.
نخستین مارکت پلیسها از سال 1995 میلادی یعنی همزمان با روی کار آمدن ای‌بی (eBay) و کریگزلیست (Craigslist) روی کار آمدند و پلتفرم ای‌بی برای اولین بار مفهوم یک حراجی آنلاین با حضور خریدار و فروشنده را مطرح کرد.
این مسئله به گونه‌ای مورد توجه قرار گرفت که پلتفرم‌های بزرگ از جمله آمازون، اوبر، علی‌بابا، اِیر‌بی‌اند‌بی و … همچنان بر همین اساس فعالیت‌های خود را پیش می‌برند. مطالعات جدید نشان داده کسب‌وکارهایی که محصولات خود را روی مارکت پلیسها به فروش می‌رسانند 38 درصد بیش از مراکز وابسته به سایت شخصی خود، بازگشت سرمایه گذاری (ROI) را پیش‌رو داشته‌اند.
مارکت پلیس ها با ایجاد امکان خرید کاربر از تامین کننده‌های مختلف، امکان انتخاب از میان مجوعه وسیعی از محصولات یا خدمات را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.
چرا مارکت پلیسها رو به گسترش هستند؟
آخرین بررسی‌های آماری نشان می‌دهد این روزها 47 درصد خریدهای دیجیتالی در سراسر جهان از طریق پلتفرم‌های بازار آنلاین انجام میشود. توجه به این مسئله مهم به نظر می‌رسد که با دیجیتالی شدن فرهنگ خرید امکان عرضه کالا و خدمات در هر مکان و زمانی فراهم شده تا کسب‌وکارها بتوانند بیش از گذشته شاهد روند افزایش فروش محصولات خود باشند.
همچنین مشخص شده آن دسته از سازمان‌هایی که به شکل همزمان دست‌کم در دو مارکت پلیس حضور دارند تا 120 درصد با افزایش درآمدهای خود مواجه شدهاند. با این توضیح میتوان گفت در عرصه رقابتی کنونی آنچه که به عنوان یک کالا به فروش می‌رسانید و میزان دسترسی به محصولات شما مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهنده استراتژی بهینه تجارت الکترونیک خواهد بود.
یادگیری نحوه فروش محصولات به شکل سودآور یکی از بخش‌های مهم در مدیریت کسبوکار است و این مسئله مستلزم شناسایی مشتریان مورد هدف، هدف‌‌گیری بازارهای آنلاین پربازدید و دستیابی درست به مشتریان است.
از آنجا که مارکت پلیسها به عنوان کارآمدترین فضا برای ارتباط با مشتری محسوب میشوند، باید توجه داشت هر یک از این بازارهای آنلاین یک مدل تجاری متفاوت را پیش می‌‌برد که شناسایی این مسئله می‌تواند اهداف کاری شما را بهتر محقق کند.
پلتفرم‌های ارائه‌دهنده خدمات مارکت پلیس با محوریت چند فروشنده، در سال‌های اخیر فرصت‌های قابل توجهی را برای مشاغل مختلف به وجود آورده‌اند. تازه‌ترین بررسی‌های iBe از بزرگ‌ترین مراکز ارائه خدمات مشاور مالی در اروپا نشان می‌دهد در حال حاضر بیش از نیمی از خرده‌فروشی‌های آنلاین در سراسر دنیا از طریق کانال‌های مارکت پلیس انجام میشود.
این در حالی است که احتمال می‌رود ارزش بازار حاصل از فروش کالا و خدمات در مارکت پلیس‌های با چند فروشنده طی پنج سال آینده به بیش از 7 تریلیون دلار برسد؛ این رقم در حال حاضر حدود 1.7 تریلیون دلار برآورد میشود. افزایش فروش در این عرصه با حضور هرچه بیشتر کسب‌وکارها و روی کار آمدن انواع مختلف مارکت پلیس‌هایی با چند فروشنده محقق میشود تا با گسترش محدوده عرضه محصول، بهبود خدمات لجستیک، کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد، محصول در کوتاه‌ترین زمان به دست مشتری برسد.
انواع مارکت پلیس ها کدامند؟
پلتفرم‌های فروش آنلاین انواع مختلفی دارند. از مرسوم‌ترین انواع مارکت پلیس ها میتوان به « مارکت پلیس های عمودی » اشاره کرد که در آن چندین محصول از چندین فروشنده عرضه میشوند و البته، تمامی این محصولات در یک گروه یا دسته قرار می‌گیرند. از جمله آنها میتوان به مارکت پلیس های مخصوص فروش پوشاک یا بازار آنلاین خودرو اشاره کرد.
نوع دیگری از انواع مارکت پلیس ها که با نام « مارکت پلیس های افقی » شناخته میشوند، محصولاتی را از چندین دسته مختلف به فروش می‌رسانند و با این حال، همه این محصولات با یک عامل مشترک در ارتباط هستند. به عنوان مثال پلتفرم اِتسی (Etsy) که در این گروه قرار می‌گیرد، انواع مختلف کالاها را به فروش می‌‌رساند و نقطه مشترک تمامی محصولات این است که همه آنها دست‌ساز هستند.
مدل دیگری در این زمینه با عنوان « مارکت پلیس های جهانی » شناخته میشود که در آن بازارهای آنلاین با قابلیت فروش تمامی محصولات فعالیت می‌کنند. در این مارکت پلیس ها ، انتخاب کالا بر اساس دسته یا نوع محصول محدود نمی‌شود و در نتیجه این پلتفرم‌ها در وسعت زیاد و با حجم بیشتر خریداران روبرو هستند. از جمله این مارکت پلیس ها میتوان به ای‌بِی و آمازون اشاره کرد.
در یک دسته‌بندی کلی‌تر، میتوان تمامی این انواع مارکت پلیس ها را به بازارهای کسبوکار-به-کسبوکار (B2B) و کسبوکار-به-مشتری (B2C) طبقه‌‌بندی کرد. یک مارکت پلیس B2B در اصل به عنوان بازار مجازی برای تامین‌کنندگان فروش عمده کالا یا خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد که محصولات خود را به کسب‌وکارهای دیگر عرضه می‌کنند.
این نوع مارکت پلیس ها که معمولا توسط یک مرکز ثالث اداره میشود، این امکان را برای مراکز مختلف فراهم می‌کند تا با شرایط ویژه برای کسب درآمد بیشتر آن را به کار گیرند. از جمله مزایای حضور در این فضا میتوان به توانایی توزیع محصولات و خدمات به گروه وسیع‌تر مشتریان، گسترش کانال‌های فروش، عدم نیاز به ایجاد پلتفرم تجارت الکترونیک و افزایش سرعت فروش اشاره کرد.
مارکت پلیس های B2B با تمرکز بر خودکار کردن فرآیند خرید و فروش، ارائه تجربه عالی برای مشتری و بهبود شفافیت معاملات مالی فعالیت خود را پیش می‌برند و از موفقترین این پلتفرم‌ها میتوان به علی‌بابا و آمازون اشاره کرد.
در بخش دیگر از انواع مارکت پلیس ، مارکت پلیس های کسبوکار-به‌مشتری (B2C) وجود دارند که در اصل مشاغل و مشتریان خانگی را تحت پوشش قرار می‌دهند. در این مدل کسب‌وکارها انواع محصولات و خدمات خود را نه به سایر مشاغل، بلکه به شکل مستقیم به مصرف‌کنندگان می‌فروشند و در آنها کالا به شکل آنلاین خرید و فروش میشود.
از آنجایی که این مدل یکی از محبوب‌ترین انواع مارکت پلیس ها شده است، مثال‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد که از موفقترین آن میتوان به علی‌اکسپرس (AliExpress) اشاره کرد که هزاران فروشنده و محصول از پوشاک گرفته تا وسایل نقلیه را عرضه می‌کند. به عنوان مثال دیگر، میتوان به بوکینگ (Booking.com) اشاره کرد که در قالب یک مارکت پلیس مسافرتی هتل داران و مسافران را به یکدیگر متصل می‌کند و انواع خدمات مسافرتی را ارائه می‌دهد.
هر دو گروه معرفی شده از مارکت پلیس ها سه مدل تجاری مبتنی بر کمیسیون حاصل از معامله، حق اشتراک و کارمزد متناسب با خدمات ارائه شده را به عنوان الگوی تجاری خود به کار می‌گیرند.
البته در این میان دیگر انواع مارکت پلیس ها از جمله همتا-به-همتا (P2P) یا مشتری-به-مشتری (C2C) نیز وجود دارند که افراد را با نیازها، سلیقه‌ها و درآمدهای مشابه به یکدیگر متصل می‌کنند تا محصولات و خدمات مورد نظر خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.
در این قبیل بازارهای آنلاین کاربران میتوانند محصولات یا خدمات خود را عرضه کنند. از معروف‌ترین آنها میتوان به پلتفرم اِتسی برای خرید و فروش صنایع دستی بین مردم یا ایربی‌اند‌بی برای ارائه خدمات اقامتی بین صاحب ملک و مسافر اشاره کرد.
بازارهای P2P در اصل بخشی از اقتصاد اشتراک‌گذاری هستند و این امکان را برای مردم فراهم می‌کنند تا درحالی که امروز به عنوان مصرف‌کننده وارد پلتفرم مربوطه میشوند، فردا در قالب ارائه‌دهنده کالا یا خدمات از مزایای همان پلتفرم بهره ببرند. مدل P2P چرخه فروش کوتاه‌تر با طول متوسط رابطه بین خریدار و فروشنده را نسبت به مدل‌های B2B و B2C ارائه می‌کند.
| عامل | B2B | B2C | P2P |
| رویکرد بازاریابی | رابطه محور | محصول محور | محصول محور |
| نوع مشتری | کسبوکار | افراد و خانواده‌ها | افراد و خانواده‌ها |
| انگیزه خرید | مبتنی بر عقلانیت | مبتنی بر احساسات | مبتنی بر احساسات |
| میانگین ارزش فروش | هزاران و میلیون‌ها دلار | ده‌ها و صدها دلار | ده‌ها و صدها دلار |
| چرخه فروش | روز تا ماه | روز تا هفته | ساعت تا روز |
| طول رابطه | دراز مدت | کوتاه مدت | کوتاه مدت |
مقایسه انواع مارکت پلیس ها
انتخاب بهترین مارکت پلیس
برای راهاندازی موثر یک مارکت پلیس به یک نرمافزار بازار نیاز است تا مدیریت کامل رفتار فروشنده و مشتری را در اختیار شما بگذارد و به عبارت دیگر میتوان گفت یک نرم افزار مناسب کلید اصلی برای راه اندازی یک مارکت پلیس محسوب میشود.
در این زمینه مثال‌های فراوانی وجود دارد و آرکادیِر (Arcadier) از موفقترین آنها محسوب میشود که از آن به عنوان سریع‌ترین شرکت ارایه دهنده در عرصه نرمافزار-به‌عنوان-خدمات (SaaS) در عرصه مارکت پلیس ها یاد می‌کنند و پلتفرم‌های آن مرتبط با قابلیت تغییر توسط مشتری یا به صورت سفارشی عرضه میشود.
این شرکت علاوه بر سایر ارائه‌دهندگان نرمافزار مارکت پلیس که به صورت متن باز فعالیت می‌کنند، کدهای اصلی پلتفرم‌های خود مبتنی بر اچ‌تی‌ام‌ال، سی‌اس‌اس و جاوا اسکریپت را منتشر کرده است. به این ترتیب امکان تغییر در قالب‌های موجود وجود داشته و ضمن فراهم کردن امکان سفارشی‌سازی، رابط کاربری آسان را نیز در اختیار کسب‌وکارها می‌گذارد. این مدل نرم افزاری مارکت پلیس در جایی که کارآفرینان، کسب و کارهای کوچک یا شرکت‌های بزرگ به دنبال سرمایه گذاری در بازار حضور دارند، خدمات مختلف را برای پاسخگویی به نیاز آنها در نظر گرفته است.
مارکت پلیس ها با ایجاد فضایی برای تامین کنندگان یا تولیدکنندگان کالا و خدمات برای نمایش محصولات خود، نقش مهمی در رشد تجارت الکترونیک ایفا می‌کنند.
از دیگر مراکز موفق در این زمینه میتوان به شرکت شیرترایب (Sharetribe) اشاره کرد که از شناخته شده‌ترین توسعه دهندگان پلتفرم‌های SaaS در عرصه مارکت پلیس است که با فرآیند نصب هدایت شده و تغییرات ساده در تم اصلی پلتفرم توانسته است بخش اعظم بازارهای آنلاین برای ارایه خدمات به مشتری خانگی را تحت پوشش خود درآورد. این شرکت به جز ارائه کدهای منبع برای توسعه آسان پلتفرم، امکان مدیریت خدمات میزبانی وب و پرداخت‌های آنلاین را نیز فراهم کرده است. استفاده از خدمات این پلتفرم به کارآفرینان یا صاحبان کسب و کارهای کوچکی توصیه میشود که قصد دارند با حداقل سرمایه گذاری، در کوتاه‌ترین زمان یک مارکت پلیس جامع در اختیار داشته باشند.
شرکت موفق دیگری که توانسته است در این زمینه نام خود را به عنوان یکی از بهترین ارائه دهندگان نرم افزارهای مارکت پلیس در سال 2022 معرفی کند، مجنتو (Magento) نام دارد که به خاطر پلتفرم متن باز با کاربری آسان، شرکت‌های فراوانی را تحت پوشش قرار داده است. این پلتفرم، یک افزونه نرم افزاری با پوشش‌دهی چند فروشنده را ارائه می‌دهد تا فروشگاه تجارت الکترونیکی بتوانند یک کسب و کار کوچک را به یک مارکت پلیس چند-فروشنده تبدیل کنند و بر این اساس، فروشندگان مختلف برای فهرست کردن محصولات یا خدمات خود در آن حضور داشته باشند.
شاپیفای (Shopify) از دیگر نرم افزارهای موفق در این عرصه جهانی است و در واقع یک پلتفرم سبد خرید واحد است که با به کارگیری افزونه‌های مربوطه امکان تغییر فروشگاه آنلاین یک کسب و کار به مارکت پلیس جهانی را فراهم می‌کند.
موفقترین مدل‌های جهانی مارکت پلیس
نمونه‌های جهانی موفقی از مارکت پلیس ها در دنیا وجود دارد که اپ اکسچنج یکی از آنهاست. «اپ‌اکسچنج» شرکت سلزفورس را به جرات میتوان پیشروترین اپلیکیشن مارکت پلیس مبتنی بر فضای ابری در جهان نامید. این پلتفرم با قابلیت سفارشی کردن تمام قابلیت‌های سلزفورس استفاده برای هر بخش و صنعتی را آسان می‌کند و از آن میتوان به عنوان یک اکوسیستم اثبات شده یاد کرد. این پلتفرم اپلیکیشن‌های مربوطه با میلیون‌ها نصب و هزاران نظر مشتری را در اختیار کاربران می‌گذارد تا بتوانند بهترین مورد برای کسب و کار خود را انتخاب کنند.
مارکت پلیس اپ اکسچنج ، امکانی را فراهم می‌کند که کسب و کارها به شکل همزمان؛ مؤلفه‌های اثرگذار، شرکای مشاور و توسعه‌دهندگان را نیز در اختیار داشته باشند. سیستم خلاقانه‌ای که برای «اپ‌اکسچنج» در نظر گرفته شده، به شرکای سلزفورس امکان می‌دهد تا تمامی برنامه‌ها و افزونه‌های مورد نیاز خود را به راحتی در اختیار بگیرند و مدیران کسب‌وکارها نیز مکانی در اختیار دارند تا راهکارهای متناسب با نیاز سازمان خود را نصب و و انتخاب کنند.
در حال حاضر بیش از سه هزار اپلیکیشن روی سیستم «اپ‌اکسچنج» موجود است و بنابراین سازمان‌ها بسته به فعالیت تخصصی خود به راحتی میتوانند ابزارهای مربوطه را در این مارکت پلیس در اختیار بگیرند. اگر بخواهیم مهم‌ترین تمایز این مارکت پلیس با پلتفرم‌های مشابه را مورد توجه قرار دهیم؛ پاکسازی داده‌ها، بازاریابی هوشمند، نقشه‌برداری فعالیت‌های آنلاین، اقدامات انبوه مدیریت داده و ایجاد اسناد مربوط به هر یک از فعالیت‌ها فهرستی از این موارد خواهند بود.
البته در حوزه بزرگ‌ترین و موفقترین مارکت پلیس های جهان رقبای دیگری نیز وجود دارند که از مهم‌ترین آنها میتوان به «اپ سنتر» شرکت SAP اشاره کرد. این مارکت پلیس سازمانی جامع، به گونه‌ای طراحی شده که تمامی مشتریان و شرکا را در یک پلتفرم آنلاین جهانی واحد با کاربرد آسان، گرد هم می‌آورد و مشتریان در آن میتوانند برنامه‌های شریک تایید شده با SAP را که بر اساس راهکارهای SAP ایجاد شده است، شناسایی و بررسی کنند.
مارکت پلیس «اپ سنتر» این امکان را به تمام کاربران در سراسر جهان می‌دهد تا به بیش از 1800 راهکار سازمانی SAP و شرکای مورد اعتماد آن را شناسایی، امتحان یا خریداری کنند. برای این مارکت پلیس جهانی دو مزیت اصلی را میتوان در نظر گرفت:
- نخست اینکه فعالیت در این بازار آنلاین بسیار هدفمند انجام میشود و «اپ سنتر» در اصل به دنبال مشتریانی است که خواهان راهکارهای تایید شده و معتبر هستند و از محصولات نرم‌افزاری SAP استفاده می‌کنند.
- مزیت دیگر این مارکت پلیس آسان‌سازی دسترسی به سازمان‌های بزرگی است که نام آنها را میتوان در فهرست «فورچون 100» و «فورچون 500» مشاهده کرد. اینطور که شرکت SAP اعلام کرده است، بخش اعظم این شرکت‌های بزرگ به شکل ویژه از مارکت پلیس «اپ سنتر» برای ارتقا کسبوکار خود استفاده می‌کنند.
اگرچه نمونه‌های موفق در این زمینه به موارد بالا ختم نمی‌شود و طی سال‌های اخیر در ایران هم نمونه‌های موفق نرم‌افزارهای راه اندازی مارکت پلیس ارائه شده، به عنوان صاحب یک کسبوکار می‌بایست توجه داشته باشید که راهاندازی یک مارکت پلیس امر دشواری است. انتخاب یک نرم افزار درست این کار را برای شما آسان می‌کند تا بدون داشتن سابقه فنی یا برنامه نویسی، بتوانید مدیریت بازار هدف را در اختیار داشته باشید.
تعداد مارکت پلیس ها هم اکنون با سرعت بالا در حال افزایش است و در حالی که سال 2020 میلادی تنها 40 درصد بازار خرده فروشی جهان تحت حاکمیت این بازارهای آنلاین بود، پیش‌بینی میشود این رقم تا سال 2025 به بیش از 75 درصد برسد تا شما به عنوان صاحب کسبوکار با قرار گرفتن در این بازار رو به رشد بتوانید عرصه فعالیت‌های خود را بیش از هر زمان دیگر گسترش دهید.
اکوسیستم بازار همکاران سیستم؛ اولین مارکت پلیس نرم افزاری در ایران
مجموعه سیستم‌های موجود در ERP راهکاران، بخش عمده نیازهای اصلی صنایع و سازمان‌ها را پاسـخ می‌دهنـد. امـا تعـدد صنایـع و تفـاوت در مزیت‌های رقابتی شرکت‌ها در هر صنعت، به مرور باعث تعدد فرایندهای خاص و به‌دنبال آن، مطرح شدن نیازهای خاص نرم‌افزاری از طرف سازمان‌ها و صنایع مختلف شده است.
اکوسیسـتم «بـازار همـکاران سیسـتم» بـه‌عنوان اولیـن مارکـت پلیـس نرم‌افـزاری کسـب‌وکار، بـرای پاسخ به این نیازها ایجاد شده است. ایـن اکوسیسـتم دارای مجموعـه‌ای از محصـولات نرم‌افـزاری توسـعه‌یافته توسـط شـرکای توسـعه همکاران سیستم است که با نظارت این شرکت و با هدف تکمیل راهکارهای نرم‌افزاری موردنیاز کاربران تهیه و در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
شرکت‌های نرم‌افزاری عضو این شبکه با استفاده از تخصص خود در صنایع و بخش‌های مختلف کسبوکار، نرم‌افزارهای خـاص ایـن بخش‌ها را بـه‌شـکل یکپارچـه بـا ERP راهـکاران، تولیـد و از طریـق سـایت بـازار همـکاران سیسـتم، در اختیـار مشـتریان قـرار داده‌انـد.