نمودار فرایند عملیات (OPC) و نمودار فرایند جریان (FPC) دو ابزار بسیار مهم در عملیات تولید و ارزیابی کار و زمان محسوب می‌شوند. برای پیاده‌سازی روش تولید ناب و ابزارهای آن مانند 6 سیگما، درک این دو نمودار اهمیت ویژه‌ای دارد.
OPC و FPC می‌توانند به درک فرآیند و شناسایی زمینه بهبود در هر فرآیند کمک کنند. در ادامه قصد داریم تا درمورد نمودار OPC بیشتر صحبت کنیم.
نمودار OPC تولید چیست؟
نمودار OPC نمای فشردهای از کل سیستم عملیات درگیر در تولید یک محصول را ارائه میدهد. در این نمودار تنها فعالیت‌های اصلی (یعنی عملیات و بازرسی‌ها) انجام شده برای تکمیل یک کار، به ترتیب وقوع آنها ثبت می‌شوند؛ صرف‌‍نظر از اینکه کجا انجام می‌شوند و چه کسی آنها را انجام میدهد.
نمودار OPC روشی مفید برای ثبت ویژگیهای اساسی یک موقعیت کاری برای تجزیه و تحلیلهای بعدی است. نمودارهای فرآیند عملیات یکی از اشکال ساده‌تر نمودار گردش کار هستند که هنوز هم به‌طور منظم استفاده می‌شوند، اما نسبت به گذشته کمتر رایج هستند.
نمودارهای فرآیند مختلفی برای برآوردن نیازهای یک سطح یا مرحله خاص از تجزیه و تحلیل طراحی شده‌اند که آنها را می‌توان در یک سطح دقیق (ثبت فعالیت در یک ایستگاه کاری خاص یا محل کار)، استفاده کرد.
انواع مختلف نمودار فرآیند دارای یک مجموعه هسته مشترک از نمادها هستند؛ اگرچه برخی از آنها، نمادهای اضافی برای مراحل فرآیند خاص و تخصصی دارند. نمادهای رایج (که تنها پنج مورد هستند) که برای اولین بار توسط انجمن مهندسین مکانیک آمریکا اعلام شد، به نمادهای ASME معروف هستند که در جدول زیر معرفی شده‌اند.
نمادهای ASME در نمودار OPC
این نمادها به سادگی در یک نمودار عمودی که مراحل کلیدی یک فرآیند را نشان میدهد، به یکدیگر مرتبط می‌شوند. معمولا یک تفسیر در ستون مجاور قرار می‌گیرد که اطلاعات زمینه‌ای/ محیطی را ثبت می‌کند. برای مثال، در مقابل نماد حمل و نقل، شروع سفر، پایان سفر، مسافت و نحوه حمل و نقل ثبت میشود.
به این ترتیب، برای هر محصول جدولی تهیه شده و عملیاتی که در هر مرحله توسط نیروی کار یا ماشین‌الات انجام میشود، روبروی هر کدام از علائم قرار می‌گیرد.
مراحل تهیه نمودار OPC
- نمودارهای OPC معمولا از سمت راست شروع می‌شوند. در این نمودار، محصول یا قطعه‌ای که دارای حداکثر فعالیت است، در سمت راست و ابتدای نمودار قرار می‌گیرد. بنابراین باید یکی از قطعات برای شروع انتخاب شود. دقت داشته باشید که قطعه‌ای را انتخاب کنید که سایر قطعات اصطلاحا روی آن سوار می‌شوند و به نوعی زیرمجموعه آن به شمار می‌روند.
- در این مرحله، مواد ورودی برای ساخت قطعه یا محصول نهایی به فرایند اضافه می‌شوند. معمولا مواد ورودی را به شکل خط‌های افقی نشان داده و مشخصات آن را بالای خط ذکر میکنند. اساساً 5 نماد اصلی معرفی شده، در نمودار فرآیند عملیات استفاده میشود و هر نماد، با خطوط جریان عمودی به یکدیگر متصل میشود.
- شرح فرآیند را به طور جداگانه برای هر فعالیت ذکر کنید. در این مرحله، مجموع بازرسی‌ها و فرایندهایی که باید روی مواد ورودی انجام شود، ذکر میشود. ممکن است چندین عملیات مانند لعاب‌گیری، تراشکاری و… روی محصول انجام شود که باید آنها را ذکر کنیم. همچنین می‌توانیم به بیان مدت زمان مورد نیاز برای انجام کار و افرادی که آن کار را انجام می‌دهند، بپردازیم.
- در ادامه مراحل نمودار OPC ، در این مرحله باید سایر مواد و قطعاتی که زیرمجموعه قطعه اصلی هستند، وارد شوند.
- شماره‌گذاری فعالیت‌ها: برای شماره‌گذاری هر کدام از فرایندها، معمولا از حرف اول آن نماد استفاده میکنند. برای مثال از حرف O برای نشان دادن Operation استفاده میکنند. برخی اوقات نیز ممکن است از اعداد و حروف دیگر استفاده شود.
نمونه نمودار OPC
نمودار FPC چیست و چه تفاوتی با نمودار OPC دارد؟
نمودار OPC نموداری است که توالی جریان یک محصول را از طریق ثبت تمام فعالیت‌ها/ رویدادهای تحت بررسی، با نمادهای مناسب نشان میدهد. این نمودار شبیه نمودار فرآیند عملیات است با این تفاوت که از نمادهای عملیات، حمل و نقل، بازرسی، تاخیر و ذخیره‌سازی دائمی استفاده می‌کند.
این در حالی است که در نمودار FPC معمولا از دو نماد عملیات و بازرسی استفاده میکنند. در نمودار FPC زمانهای عملیات و فواصل جابجا شده نیز در کنار نمادها ثبت میشود. نمودار FPC در سه نوع بوده و شامل انسان، مواد و ماشین است.
مزایای نمودار OPC و FPC چیست؟
ترسیم این نمودارها به بهبود بهره‌وری تولید و ترسیم بهتر درخت محصول (BOM) کمک شایانی می‌کند. از جمله مزایای این دو نمودار می‌توان موارد زیر را نام برد:
- ساده‌سازی عملیات و فرایندهای انجام شده روی قطعات و محصولات
- ساده‌سازی بازرسی‌های مورد نیاز (بازرسی کمی و کیفی)
- کاهش مسافت جابجایی مواد و نیروی انسانی به هنگام تولید
- کاهش زمان انتظار در تولید
- کاهش در دوره‌های انبار و ذخیره‌سازی موقت، بنابراین کار در زمان فرآیند را کاهش میدهد.
راهکارهای نرم‌افزاری برای ترسیم نمودار OPC و FPC
در این مقاله در مورد ترسیم نمودار OPC و FPC صحبت کردیم. اما برای پیش‌برد این دو و تخصیص آنها به درخت محصول (BOM) نیاز به یک راهکار جامع است که با استفاده از آن کارشناسان و مدیران برنامه‌ریزی تولید بتوانند برنامه لازم برای پیش‌برد فرایندها و فعالیت‌های لازم را انجام دهند.
نرم افزار تولید و مدیریت کارخانه همکاران سیستم با داشتن زیرسیستم‌های و ماژول‌های مختلف این امکان را به دست‌اندرکاران تولید میدهد تا فرایند ترسیم درخت محصول و فعالیت‌های مربوط به ترسیم نمودارها را به شکل سیستمی پیش برده و نمایی کلی از وضعیت محصولات و قطعات در حال ساخت داشته باشند.
منابع:
- yourarticlelibrary.com
- engineeringwithmanagement.com
- ims-productivity.com