طیف گسترده‌ای از نرم‌افزارها در زندگی شخصی و کاری ما کاربرد دارند. خصوصا در سالیان اخیر که تغییرات تکنولوژی با شتاب بیشتری کسبوکارها را تحت تاثیر خود قرار داده است. این شتاب باعث شده تا روز به روز به تعداد شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی نرم‌افزارهای مختلف تجاری و غیرتجاری افزوده شود.
با این اوصاف، تعدد نرم‌افزارهای مختلف ممکن است به تصمیم‌گیری و انتخاب نرمافزار مناسب توسط ما لطمه بزند. این موضوع در حالی است که انتخاب یک نرمافزار نامناسب می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای کسبوکارها به دنبال داشته باشد. از این رو بهتر است چک لیستی از معیارهای سنجش کیفیت نرمافزار در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم به درستی تصمیم‌گیری کنیم.
اما اساسا منظور از کیفیت نرمافزار چیست، معیارهای سنجش کیفیت نرمافزار و ویژگی‌های یک نرمافزار خوب کدامند؟ این‌ها سوالاتی هستند که ما قصد داریم در این مقاله به آنها پاسخ دهیم.
کیفیت نرم افزار چیست؟
کیفیت نرم افزار یک مفهوم انتزاعی است که درک وجود آن مقداری دشوار است. این در حالی است که نبود آن را میتوان به سرعت احساس کرد. از طرف دیگر ممکن است ذینفعان متعددی با یک نرمافزار درگیر باشند. از توسعهدهندگان، کاربران و مشتریان نهایی، مدیران سازمان تا متخصصان بخش IT که هر کدام دید متفاوتی نسبت به استانداردهای کیفیت نرمافزار دارند.
در یک نگاه کلی کیفیت نرمافزار با میزان دستیابی به اهداف ارتباط دارد. یعنی تا چه میزان نرمافزار مورد نظر می‌تواند اهدافی که از قبل برای آن در نظر گرفته شده را برآورده کند. برای نمونه آیا یک نرم افزار حسابداری مشخص می‌تواند کارکرد لازم برای ثبت و ضبط داده‌ها، تحلیل و گزارش‌دهی مالی داشته باشد یا خیر؟
در یک تعریف دیگر کیفیت نرم افزار را توانایی آن برای داشتن عملکرد مطابق با نیاز کاربر توصیف می‌کنند. در واقع درجه‌ای که یک نرمافزار با انتظارات کاربران و مشتریان همخوانی دارد، کیفیت نرم افزار را نشان می‌دهد. این دیدگاه بیشتر بر رضایت مشتریان و کاربران نهایی تاکید دارد.
با وجود تعاریف متعدد از این مفهوم اما به نظر می‌رسد که هر گروه از زاویه دید خود به این موضوع می‌پردازند. بنابراین ما در ادامه به ابعاد کیفیت نرمافزار اشاره میکنیم.
ابعاد کیفیت نرم افزار کدامند؟
برای سنجش کیفیت نرمافزار میتوان از چندین بعد آن را مورد بررسی قرار داد که ما در ادامه به هر کدام از این ابعاد اشاره میکنیم. کیفیت طراحی، تطابق و تناسب با اهداف.
کیفیت طراحی: به این معنا که نرمافزار چگونه طراحی شده و در الزامات طراحی آن تا چه اندازه به نیازهای کاربر و هدفی که دارد، توجه شده است. سهولت دسترسی کاربران و تجربه کاربری مناسب از شاخص‌های مهم در کیفیت طراحی است.
کیفیت تطابق و تناسب با اهداف: به این معنا که نرمافزار مورد نظر تا چه اندازه با طراحی مورد نظر تطابق دارد به اهداف در نظر گرفته شده می‌رسد.
بر همین اساس میتوان ابعاد دیگری مانند ویژگی‌های فنی و غیرفنی را برای کیفیت یک نرمافزار در نظر گرفت. با این حال، معیارهایی وجود دارند که براساس آنها میتوان تشخیص داد که نرمافزار مدنظر تا چه اندازه می‌تواند ابعاد فوق را پوشش دهد.
دلایل اهمیت کیفیت نرم افزار چیست؟
نرم‌افزارها روز به روز کاربرد بیشتری در جنبه‌های مختلف زندگی شخصی و فعالیت کسبوکارها دارند. از این رو کیفیت آنها می‌تواند به طور مستقیم بر کیفیت فعالیت‌های یک کسب‌وکار تاثیر بگذارد.
سازمان‌ها بسته به حجم و نوع فعالیت خود طیف وسیعی از راهکارهای نرم‌افزاری را برای رسیدن به اهداف خود به کار می‌گیرند. گسترش تکنولوژی‌های جدید مانند رایانش ابری نیز استفاده از انواع نرمافزار تحت وب را چندین برابر کرده است.
بنابراین دامنه‌ی استفاده از انواع نرم‌افزارها چه در زندگی شخصی و چه در کسب‌وکارهای مختلف بسیار بالا رفته است. از این رو هرگونه اخلال در عملکرد نرم‌افزارها به شکل مستقیم روی عملکرد سازمان تاثیر می‌گذارد.
در میان استاندارهای کیفیت نرم افزار، بحث امنیت برای بسیاری از سازمان‌ها اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. چرا که در غیر این صورت با خطر از دست رفتن داده‌های مهم روبرو می‌شوند.
بحث عدم خرابی و قابلیت اطیمنان یکی دیگر از شاخص‌های کیفیت نرمافزار است که نبود آن در برخی سازمان‌ها نظیر مراکز درمانی یا بیمارستان‌ها حتی می‌تواند به قیمت جان باختن بیماران تمام شود. در ادامه به خصوصیات یک نرمافزار خوب و شاخص‌هایی که باید داشته باشد، اشاره میکنیم.
شاخص‌های ارزیابی کیفیت نرم افزار
داشتن چک لیست کیفیت نرمافزار به ما کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم میزان کیفیت یک سیستم را بررسی و کنترل کنیم. این چک لیست فاکتورهای مختلفی را مدنظر قرار می‌دهد.
قابلیت اطمینان (Reliability)
به میزان خطر ذاتی در یک محصول نرم‌افزاری و احتمال شکست آن اشاره دارد. در واقع این قابلیت مشخص می‌کند که در شرایط ریسک تا چه اندازه میتوان به یک نرمافزار اعتماد کرد.
این موضوع با میزان تاب‌آوری یک نرمافزار ارتباط دارد و مسئله را از این جهت بررسی می‌کند که توانایی یک نرمافزار برای مقابله با خرابی‌های احتمالی چیست و چگونه با آنها برخورد می‌کند.
برای نمونه برخی برنامه‌ها این قابلیت را دارند که در صورت بروز برخی ایرادات و خرابی‌ها به شکل خودکار آنها را برطرف کنند و عملکرد خود را حفظ کنند. برای اندازه‌گیری این شاخص میتوان تست قابلیت اطمینان را برای نرمافزار مورد بررسی قرار داد.
عملکرد (Performance)
عملکرد یکی دیگر از مهم‌ترین شاخص‌های کیفیت نرم افزار است که به کارآمدی آن در حین انجام وظایف اشاره دارد. امروزه کیفیت عملکرد یک نرمافزار اهمیت بیشتری نسبت به قبل پیدا کرده است. چرا که بسیاری از کاربران وب و برنامه‌های تلفن همراه عملکرد بسیار بالایی را می‌طلبند.
در چنین شرایطی اگر نرمافزار از عملکرد مناسبی برخوردار نباشد، کاربران از آن ناامید می‌شوند. عملکرد به ویژه در زمینه‌هایی مانند پردازش الگوریتمی اهمیت زیادی دارد. یعنی جایی که حجم بسیار زیادی از داده‌ها باید به سرعت پردازش شوند و هر گونه تاخیر کوچک مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد.
سطح عملکرد نرمافزار باید بررسی شود و این سطح بهتر است به گونه‌ای باشد که از میزان انتظارات کاربران فراتر رود. برای سنجش عملکرد نرمافزار آزمایش‌های مختلفی مانند تست بار یا تست استرس وجود دارد. سرعت، سهولت کار کردن و پاسخگویی به نیاز کاربر از جمله فاکتورهای مهم برای سنجش سطح عملکرد یک نرمافزار هستند.
امنیت (Security)
شاید اگر از طیف وسیعی از مشتریان در مورد ویژگی‌های یک نرمافزار خوب سوال شود، اکثر آنها به بحث امنیت اشاره کنند که با وجود هکرها و مهاجمان نرمافزار این موضوع روز به رزو اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
امنیت به این موضوع اشاره می‌کند که تا چه اندازه امکان دارد مهاجمان سایبری از عملکرد ضعیف کدگذاری و معماری نرمافزار سوءاستفاده کرده و آن را نقض کنند یا آنکه بتوانند فعالیت سیستم را قطع و به اطلاعات حساس دسترسی پیدا کنند.
بسیاری از کسبوکارها حجم زیادی از اطلاعات مالی، فروش، انبارداری، منابع انسانی و سایر موارد را در نرم افزار ذخیره می‌کنند. تصور کنید که وجود یک باگ امنیتی در یک نرم افزار حسابداری آنلاین تا چه اندازه می‌تواند آن کسب‌وکار را با خطر نشت اطلاعات حساس به بیرون روبرو کند.
نگهداری (Maintainability)
این جنبه از استانداردهای کیفیت نرمافزار بیشتر برای شرکت‌های توسعه‌دهنده اهمیت دارد. اما به شکل غیرمستقیم بر کاربران هم تاثیرگذار است. هر اندازه قابلیت نگهداری یک نرمافزار بالا باشد با هزینه‌های کمتری میتوان آن را با نیازهای متغیر کاربران تطبیق داد.
بحث کیفیت کد، ارتباط تنگاتنگی با قابلیت نگهداری نرمافزار دارد. نرم‌افزاری که قابل نگهداری است و از کیفیت کد بالاتری برخوردار است، احتمالا قابلیت اطمینان، عملکرد و امنیت بهتری هم دارد.
جمع‌بندی
در این مقاله به مهم‌ترین فاکتورها و شاخص‌های سنجش کیفیت نرمافزار اشاره کردیم. طبیعی است که این موضوع برای تمامی کسب‌وکارهایی که از نرم‌افزارهای مختلف استفاده می‌کنند، اهمیت بالایی دارد.
همکاران سیستم به عنوان یکی از شرکت‌های پیش‌رو در بحث تولید نرمافزار، راهکارهای نرم‌افزاری خود را در زمینه‌های مختلف حسابداری، مالی، فروش، لجستیک، انبارداری، بخش عمومی و سایر بخش‌های مرتبط با کیفیت بالا ارائه می‌کند.
راه‌حل‌های نرم‌افزاری این شرکت در دو بخش ابری و غیرابری تحت عنوان نرم افزارهای تحت وب راهکاران ابری و مجموعه نرم افزار ERP راهکاران همکاران سیستم عرضه می‌شود.