صفر تا صد مدیریت زنجیره تامین (scm) ؛ ساختار، اصول و انواع آن

هر کسب و کاری که محصول خاصی را تولید و عرضه می‌کند، نیازمند سیستمی است که بتواند تمامی این فرآیندها را به‌خوبی با یکدیگر هماهنگ و به آن‌ها نظم و یکپارچگی ببخشد. در گذشته که شکل تجارت‌ها متفاوت بود، رقابت‌ تا این اندازه جدی و تنگاتنگ نبود و قاعدتا نیاز به استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز و فناوری‌های متناسب، تا این اندازه احساس نمی‌شد.

اما در حال حاضر، یک غفلت ساده ممکن است یک کسب و کار را از پا در بیاورد و استفاده از تمام امکانات موجود و در دسترس، موفقیت سازمان را به دنبال دارد. یکی از این استراتژی‌های پیش‌بینی کننده موفقیت، مدیریت زنجیره تامین (Supply Chain Management) است. اما زنجیره تامین چیست و اجرای زنجیره تامین شامل چه مواردی است.

زنجیره تامین تمامی فرایندهایی است که یک خدمت یا یک کالا طی آن تولید و به مشتری عرضه می‌شود. در این میان بازیگران مختلفی وجود دارند که هر کدام نقش مشخصی را بر عهده دارند. از تولیدکننده کالا یا خدمت، تامین‌کنندگان، ارائه‌دهندگان خدمات لجستیک، انباردار تا خرده‌فروشان که وظیفه عرضه را بر عهده دارند در طول فرایند زنجیره تامین حضور دارند.

هر کسب‌وکاری باید فرایند مدیریت زنجیره تامین کالا یا خدمت خود را به خوبی شناسایی کرده و بتواند با بازیگران مختلف این فرایندها همکاری و تعامل داشته باشد. در غیر این صورت امکان مختل شدن فرایند و حتی شکست کسب‌وکار وجود دارد. در این مقاله قصد داریم ضمن تعریف زنجیره تامین ، انواع، ساختار و اهداف آن را برای شما بیشتر توضیح دهیم و در پایان به بخشی از امکانات و قابلیت‌های نرم افزار زنجیره تامین همکاران سیستم اشاره می‌کنیم.

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

برای اینکه یک کالای خاص تولید شود و در اختیار مشتری قرار بگیرد یا یک خدمت مشخص توسط سازمانی ارئه شود، فرایند مشخصی باید طی شود. این مسیر، که به آن زنجیره تامین (Supply Chain) می‌گویند، تامین مواد اولیه از تامین‌کننده(ها)، تولید، تحویل به مشتری و خدمات پس از فروش را شامل می‌شود. همچنین به همه فرایندهایی که این زنجیره را تسهیل یا به بهبود آن کمک می‌کند، مدیریت زنجیره تامین (SCM= Supply Chain Management) گفته می‌شود.

مدیریت زنجیره تامین فعالیت‌های مربوط به عرضه کالا را ساده می‌کند، رضایت مشتری را افزایش می‌دهد و از مزیت‌های رقابتی برای یک کسب و کار محسوب می‌شود. مدیریت زنجیره تامین به زبان ساده، شبکه‌ای از افراد، کسب و کارها، منابع، تکنولوژی و دانش تخصصی است که به شیوه‌ای منسجم در جهت تولید، توزیع و فروش محصولات همکاری می‌کنند.

ساختار زنجیره تامین معمولا با تولیدکنندگان مواد اولیه آغاز و عرضه محصول نهایی توسط انواع خرده فروشی به مشتریان به اتمام می‌رسد. هر کدام از اجرای زنجیره تامین هزینه‌هایی را برای یک کسب‌وکار به دنبال دارد. بنابراین طبیعی است که یک زنجیره تامین بهینه، باعث کاهش اتلاف منابع و هزینه‌های اضافه می‌شود.

زنجیره تامین زمانی آغاز به کار می‌کند که تولیدکننده سفارشی را مشتری دریافت کند. بنابراین، کارکردهای اساسی آن شامل توسعه محصول، بازاریابی، فروش، عملیات ت، شبکه های توزیع، امور مالی و خدمات مشتری است. نهادهای درگیر در زنجیره تامین شامل تولیدکنندگان، فروشندگان، انبارها، شرکت‌های حمل‌ونقل، مراکز توزیع و پخش مویرگی و خرده فروشان هستند.

تعریف مدیریت زنجیره تامین

تاریخچه مدیریت زنجیره تامین

همان‌طور که حدس می‌زنید، پروسه تولید تا فروش، یک فرایند جدید در کسب و کار و بازار نیست. بنابراین تاریخچه مدیریت زنجیره تامین برمی‌گردد به روزی که اولین محصولات تولید شدند و به فروش رسیدند! اما با پیشرفت تکنولوژی و صنعتی‌سازی، ظهور رایانه‌ها و نرم افزارهای پیشرفته، مدیریت زنجیره تامین به مرور پیچیده‌تر و تخصصی‌تر شد. در حال حاضر SCM دیگر به سادگی گذشته نیست و نیازمند مجموعه‌ای از شبکه‌های مختلف است که شبانه‌روزی در دسترس باشند.

SCM از دیرباز همیشه در راستای افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها بوده‌ است؛ اما این روزها، علاوه بر این دو مهم، هدف بزرگ‌تری را دنبال می‌کند. در حال حاضر مشتری اولویت اول را در استراتژی مدیریت زنجیره تامین دارد. البته، بالا رفتن انتظارات مشتری نیز، پیشرفت سریع‌تر این سیستم را می‌طلبد. یکی از کارشناسان این حوزه می‌گوید: «مشتری در زنجیره تامین است که زاده می‌شود و در همین میدان نیز می‌میرد». منظور از این جمله، اهمیت مدیریت زنجیره تامین است که می‌تواند مشتری را تولید کند یا از کسب و کار براند.

اصطلاح زنجیره تامین به روزنامه ایندیپندنت در سال 1905 برمی‌گردد. با این حال، این زنجیره به شکل عملی از ابتدای تاریخ وجود داشته است. امپراطوری‌های باستانی از جمله امپراطوری رم همواره توسعه لجستیک و حمل‌ونقل کالا را جزء استراتژی‌های اصلی خود در نظر داشتند. با این حال، تا اوایل قرن هجدهم به دلیل عدم وجود حمل‌ونقل پیشرفته، زنجیره تامین بیشتر به شکل محلی و منطقه‌ای نمود پیدا می‌کرد.

از اواخر دهه 1920 پیدایش مفهوم تولید انبوه، پایه‌های اولیه تعریف زنجیره تامین را بنا نهاد. این موضوع ابتدا توسط شرکت فورد با موفقیت اجرا شد و به سایر کسب‌وکارها تسری پیدا کرد. از جمله اینکه شرکت‌های کشتی‌سازی و کانتینرسازی نیز به مرور روی به تولید انبوه آوردند و به ناچار زنجیره تامین را نیز مورد توجه قرار دادند.

بعد از آن پیدایش سیستم بارکد کالا در آمریکا و دریافت تاییده از انجمن‌های استاندارد، تحول دیگری در تعریف زنجیره تامین به وجود آورد. به مرور بارکد تبدیل به یک استاندارد بین‌المللی شد که در سراسر جهان از آن استفاده می‌کردند.

پیشرفت‌های تکنولوژی در دهه 1980 میلادی به بعد مانند ظهور رایانه، اینترنت و نرم‌افزارهای متعدد نقش زیادی در تکامل ساختار زنجیره تامین ایفا کرد. به طوری که با ظهور نرم افزار ERP مفهوم زنجیره تامین بسیار بیشتر از گذشته تکامل یافت. چرا که سیستم ERP وظیفه یکپارچه‌سازی داده‌ها و اطلاعات را در طول فرایندها و زنجیره یک کسب‌وکار بر عهده داشت.

در نهایت می‌توان تاریخچه زنجیره تامین را به ظهور شبکه‌های اجتماعی، موضوعات مرتبط با کلان داده و تحلیل داده ارتباط داد. هم‌اکنون مدیریت زنجیره تامین مجبور به استفاده از فناوری برای پاسخ به نیازهای ذی‌نفعان شده است.

مدیریت زنجیره تامین چه اهمیتی دارد؟

اغلب کسب و کارهای موفق برای کاهش هزینه‌های اضافی سازمان، تحویل سریع‌تر محصولات و بهینه‌سازی فرایندهای این میان، از مدیریت زنجیره تامین استفاده می‌کنند. اگر ساختار زنجیره تامین تولیدکننده به‌درستی کار کند و بهینه شده باشد، می‌تواند به‌موقع و سر بزنگاه، قفسه‌های خالی خرده‌فروشی‌های در ارتباط با کسب و کارش را پر کند و در این مسیر، رقبایش را یک‌به‌یک کنار بزند.

هدف نهایی مدیریت زنجیره تامین ، به تحویل محصول به مشتری محدود نمی‌شود؛ بلکه تمامی فعالیت‌های قبل، حین و بعد از تحویل باید در SCM مورد توجه و رسیدگی قرار بگیرند. ضعف در مدیریت زنجیره تامین می‌تواند به خلف وعده، تاخیر، کاهش کیفیت و در ادامه آسیب به اعتماد و وفاداری مشتری منجر شود. البته این موارد بدترین اتفاق ممکن نیست، سوء مدیریت زنجیره تامین ممکن است حتی مشکلات قانونی برای یک کسب و کار به وجود بیاورد.

اهمیت مدیریت زنجیره تامین

ساختار و اجزای زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین بر 4 عنصر اصلی تکیه می‌کند: ادغام، عملیات، خرید و توزیع. هر یک از این اجزای زنجیره تامین اهمیت خاص خودشان را دارند و لازم است به‌خوبی پیش بروند تا موفقیت کسب و کار را تضمین کنند:

• ادغام (Integration): یکی از اجزای مدیریت زنجیره تامین ، برقراری ارتباط موثر و همکاری سازنده میان طرفین یک استراتژی تجاری است. این ارتباط خطاها را به حداقل می‌رساند و در هزینه‌های کسب و کار صرفه‌جویی می‌کند. ادغام بخش‌های مختلف، تخصص‌های متنوع را ترکیب می‌کند و تیم‌های همکاری موثر را می‌سازد. همه این اقدامات به کارآمدی بیشتر عملکرد مدیران کمک و نظارت بر عملیات کلی تیم را ساده می‌کند. در نتیجه، نقاط ضعف سازمان نیز بهتر و راحت‌تر قابل شناسایی خواهد بود.
• عملیات (Operations): بخش عملیاتی به نظارت بر کار کارمندان و اطمینان از پیشبرد اهداف طبق برنامه‌ریزی اشاره دارد. مدیران باید با ارزیابی دائمی فرآیندها به این یقین برسند که مراحل مختلف زنجیره در مسیر خود در جریان است و با ارزیابی دائمی فرآیندها، بخش‌های کارآمد را تشخیص بدهند و نیروهای انسانی را به‌شکل سازنده‌تری به کار بگیرند.
• خرید (Purchasing): پیش از خرید مواد اولیه از تامین‌کنندگان باید بررسی کنید به چه موادی نیاز دارید؟ چقدر؟ از کدام تامین‌کنندگان می‌خواهید این مواد را تامین کنید؟ با چه کیفیت هزینه‌ای؟ البته این بررسی‌ها محدود به مواد اولیه نمی‌شود و درباره ماشین‌آلات، ابزارها، تجهیزات و استخدام نیروهای انسانی نیز به پاسخ این پرسش‌ها نیاز دارید. اگر سازمان در هر کدام از این موضوعات با کمبود مواجه شود، ممکن است فرایند تولید با تاخیر انجام شده و روی اعتبار کسب و کار تاثیرات جبران ناپذیری بگذارد. از سوی دیگر، تامین بیش از حد ممکن است فراتر از توانایی و بودجه سازمان باشد و مشکلاتی از نوع دیگر به بار بیاورد.
• توزیع و تحویل (Distribution): دریافت کالا توسط مشتری و چالش‌های آن، مرحله نهایی ساختار زنجیره تامین است. تفاوتی ندارد که دریافت از قفسه‌های فروشگاه باشد یا با ارسال مستقیم! برای اینکه به بهترین شکل انجام شود و رضایت مشتری را جلب کند، به برنامه‌ریزی مناسب نیاز است. در همه این مراحل و خصوصا همین مرحله آخر، یک نرم‌افزار تدارکات مناسب بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

میدریت زنجیره تامین چطور کار می‌کند؟

هدف مدیریت زنجیره تامین

زنجیره تامین ستون فقرات سازمان‌های تجاری و کسب و کارهای امروزی است. استراتژی‌های مدیریت زنجیره تامین نسبت به سایر روش‌ها و استراتژی‌ها در یک کسب و کار، ارزش بیشتری برای مشتری قائل می‌شود و به همین جهت می‌تواند تاثیر قابل توجهی در پیشرفت سازمان داشته باشد. در این قسمت، به اهداف اصلی مدیریت زنجیره تامین می‌پردازیم و آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

بهبود کارایی

معنای افزایش کارایی، به حداقل رساندن ضایعات است. ضایعات و دورریز لزوما زباله‌های فیزیکی نیستند؛ بلکه زمان، مواد، هزینه و مشتری نیز ممکن است حین تولید و عرضه، تلف شود و از بین برود. مدیریت زنجیره تامین با مدیریت و بهینه‌سازی تولید، موجودی، حمل و نقل، تدارکات و شناسایی فرصت‌هایی برای بهبود سیستم‌ها، میزان ضایعات و اتلاف را به حداقل می‌رساند. البته حقیقت این است که کل این پروسه چندان ساده نیست ،اما به نتیجه نهایی آن می‌ارزد.

بهبود کیفیت

از دیگر اهداف زنجیره تامین ، به حداکثر رساندن کیفیت تولیدات، با پایبندی به اصول کیفی و قانونی است. اصول کیفی بر اساس خواسته‌های مشتری تعریف می‌شود. برای بهبود کیفیت لازم است استانداردهای دقیقی از ابتدا تعیین شوند و مورد استفاده قرار بگیرند. این استانداردها شامل پایبندی به اصول ایمنی و رعایت اصول اخلاقی تعیین‌شده هستند.

بهینه‌سازی حمل و نقل لجستیک

برخلاف تصور بسیاری از افراد، SCM به لجستیک محدود نمی‌شود و لجستیک تنها یکی از حوزه‌های تمرکز مدیریت زنجیره تامین است. این حوزه شامل سیستم‌های به‌روز جابجایی مواد و نرم‌افزارهایی برای پیگیری وضعیت محصول توسط تامین‌کننده، تولیدکننده، خرده‌فروش و عمده‌فروش است. SCM تضمین می‌کند که فرایندهای عرضه کالای شما به‌خوبی در جریان خواهد بود.

کاهش هزینه‌ها

یکی از اصلی‌ترین هدف مدیریت زنجیره تامین دنبال می‌کند، کاهش هزینه‌ها در اکثر مراحل تامین است. سرعت بالای این چرخه در یک SCM موفق و پیشرفته باعث می‌شود کالاها با سرعت بیشتری جابجا شوند و هزینه‌های نگهداری آن‌ها کاهش پیدا کند. به‌علاوه در هزینه‌های خرید، تولید و تحویل صرفه‌جویی خواهد شد.

افزایش رضایت مشتری

همان‌طور که گفته‌شد، رضایت مشتری در حال حاضر اولویت اصلی مدیریت زنجیره تامین است. این جلب رضایت مشتری در دو جهت انجام می‌گیرد:

• تعادل قیمت‌گذاری: با توجه به کاهش هزینه‌ها، کسب و کار آزادی عمل بیشتری برای قیمت‌گذاری محصولات دارد. با کاهش نسبی قیمت‌ها، سرعت جذب و جلب رضایت مشتریان افزایش پیدا می‌کند.
• بهبود فرایند تحویل: در زمینه تحویل کالا نیز، به کمک مدیریت زنجیره تامین ، به خواسته‌های مشتری و بیش از آن رسیدگی می‌شود.

هرچه زنجیره تامین بهتر و بهینه‌تر عمل کند، اثرات بیشتری بر روی بهبود تجربه مشتری خواهد داشت.

بهبود پخش و توزیع

زنجیره تامین روی بهبود فرایند توزیع نیز موثر است. کانال‌های حمل بار با انبارها هماهنگ عمل می‌کنند و همین موضوع بر کاهش هزینه‌ها و بهبود سرعت توزیع تاثیر می‌گذارد.

افزایش هماهنگی در زنجیره

مدیریت زنجیره تامین در راستای هماهنگی بیشتر سهام‌داران در یک کسب و کار عمل می‌کند. این استراتژی مدیریتی به کارمندان، مشتریان و تامین‌کنندگان اجازه می‌دهد به شکل موثری با کسب و کار در ارتباط باشند. همچنین مدیران می‌توانند کارمندان را بهتر هدایت کنند و کارکنان نیز در صورت ضرورت، با کارفرمایان خود در ارتباط باشند. همه این موارد به افزایش هماهنگی کلی کسب و کار در جریان زنجیره تامین کمک می‌کند.

مزایای مدیریت زنجیره تامین

اصول مدیریت زنجیره تامین چیست

مدیریت زنجیره تامین آنقدر برای کسب‌وکارها اهمیت دارد که اگر حین آن چالش‌های غیرمنتظره رخ بدهد، احتمال شکست نسبی یا کلی یک کسب و کار وجود دارد. این اتفاق آثار جبران‌ناپذیری بر روی مشتری و تولیدکننده خواهد داشت. بنابراین برای مدیریت بحران و کاهش ریسک، اصول مدیریت زنجیره تامین ارائه شده‌ است که طی 7 مورد آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1. نظارت دائمی بر موجودی را امکان‌پذیر کنید: سیستمی برای کسب و کار خود ایجاد کنید که بتوانید به‌صورت لحظه‌ای، به سراسر زنجیره تامین و شبکه توزیع، از تامین‌کنندگان تا مشتریان، دسترسی داشته باشید. به کارمندان خود آموزش‌های لازم و کافی را برای به‌روزرسانی این سیستم بدهید و آن‌ها را در رابطه با اهمیت این کار کاملا توجیه کنید. هر تراکنشی که انجام می‌شود، باید در لحظه ثبت شده و سود و زیان آن نیز در سیستم محاسبه شود.
2. عرضه تا تقاضا را به‌عنوان یک روند تحت نظر بگیرید و مدیریت کنید: یک محصول در حالت ایده‌آل حرکتی مستقیم و متعادل، از تولیدکننده تا مشتری را طی می‌کند. هر فروشگاه، مقادیر مورد نیازی از محصول را با توجه به پیش‌بینی‌های خود تهیه کرده و در انبار ذخیره می‌کند. این فرایند را برای همه خرده‌فروشی‌های طرف قرارداد خود در نظر بگیرید و مطابق با آن برنامه‌ریزی کنید. برای بهبود نحوه تحویل محصول، تحویل‌های مکرر و کوچک را در نظر بگیرید نه انتقال محصولات بزرگ اما در تعداد کم را؛ این کار نوعی تعادل را در نقل و انتقالات شما ایجاد می‌کند.
3. سرعت و دقت سیستم را در برنامه‌ریزی در نظر بگیرید: به فرایند اقدام به تولید یک محصول تا خریداری توسط مشتری، زمان واکنش زنجیره تامین گفته می‌شود. هرچه این متغیر بیشتر باشد، پیش‌بینی نیاز به تولید بیشتر تا توقف تولید با مشکلات بزرگ‌تری روبرو خواهد شد. در مقابل، اگر از نرم‌افزارهای تدارکات و لجستیک به‌روز، سالم و سریع‌تری استفاده کنید؛ مشکلات فرایند به‌سرعت قابل شناسایی خواهند بود.
4. تجزیه و تحلیل داده‌ها بهتر است لحظه‌ای انجام شود: اگر تجزیه و تحلیل داده‌ها بلادرنگ انجام شود، امکان اندازه‌گیری نوسانات در تقاضا به وجود می‌آید. در واقع، همه محصولات با سرعت یکسانی به فروش نمی‌رسند! بعضی محصولات سرعت مصرف ثابتی دارند و بعضی از آن‌ها اوج و فرودهای فصلی را تجربه می‌کنند. مدیریت عرضه و تقاضا به تجزیه و تحلیل لحظه‌ای نیاز دارد تا محصولات را بر اساس نوسانات فروش آن‌ها شناسایی و دسته‌بندی و از این اطلاعات، در برنامه‌ریزی زنجیره تامین استفاده کند.
5. از مدل‌های پیش‌بینی استفاده کنید و آن‌ها را بهبود ببخشید: هر چه داده‌های ورودی به سیستم مدیریت زنجیره تامین بیشتر و به‌روزتر باشد، امکان پیش‌بینی رفتار کسب و کار و شانس موفقیت آن بالاتر خواهد بود. بنابراین نیروهای خود را توجیه کنید تا طبق یک الگوی مشخص، افزایش و کاهش هر متغیری در این مسیر را به‌موقع ثبت کرده و با این کار، به استراتژی اصلاح مدیریت زنجیره کمک کنند. شما می‌توانید مدل پیش‌بینی فعلی خود را با اطلاعات جدید به‌روز کنید و به این ترتیب، آماده مقابله با اتفاقات کم‌تر پیش‌بینی شده نیز باشید.
6. دامنه تامین‌کنندگان را افزایش بدهید: حتما شنیده‌اید که می‌گویند همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نچینید! شما می‌توانید به یک تامین‌کننده خاص وفادار باشید؛ اما هم‌زمان تامین‌کنندگان دیگری را برای روز مبادا شناسایی کنید و در دسترس خود نگه دارید. در این صورت، اگر تامین‌کننده اصلی شما به مشکل خورد، مشکلات او دامن کسب و کار شما را نمی‌گیرد و به قیمت از دست دادن مشتریان شما تمام نمی‌شود. این تامین‌کنندگان می‌توانند در فواصل مختلفی نسبت به شما قرار بگیرند و روش‌های پرداختی متفاوتی داشته‌ باشند. بنابراین در هر حالت باید مدیریت ارتباط با تامین کنندگان را به خوبی مدنظر داشته باشید.
7. شبکه‌ها و کانال‌های جدیدی برای توزیع در نظر بگیرید: ثابت نمانید و درجا نزنید. نسبت به رویدادهای جدید و تجربیات تازه آغوش باز داشته باشید و از سیستم‌هایی استفاده کنید که موفقیت بلندمدت شما را تضمین کنند. می‌توانید از نرم‌افزارهای تدارکات و لجستیک پیشرفته کمک بگیرید و پیشرفت کسب و کارتان را تامین کنید.

اهمیت منابع در زنجیره تامین

انواع زنجیره تامین

در حالت کلی، دو نوع زنجیر تامین حلقه بسته و زنجیره تامین حلقه باز وجود دارد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:

زنجیره تامین حلقه بسته (Closed-Loop Supply Chain = CLSC)

در این نوع از انواع زنجیره تامین، مواد و منابع به زنجیره تولید سازمان باز می‌گردند و دوباره مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار، به‌جای دور انداختن زباله‌ها انجام می‌شود و هدف آن طراحی یک سیستم پایدار است که ضایعات را به حداقل یا نزدیک به صفر برساند. اغلب صنایع غذایی، فست‌فودها و تولید و پخش نوشیدنی‌ها از این دسته هستند.

زنجیره تامین حلقه باز (Opened-Loop Supply Chain = OLSC)

وقتی در یک سازمان، محصولات استفاده‌ شده به شرکت اصلی باز نمی‌گردد و توسط یک شرکت دیگر بازیافت می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد، زنجیره تامین آن را حلقه باز می‌نامیم. در چنین ساختاری، محصولاتی که به مواد خام تبدیل شده است، در تولید مواد دیگر به کار گرفته می‌شود. برای مثال کفش‌های فرسوده برند نایکی (Nike)، به‌عنوان الیاف استفاده می‌شوند. تفاوت زنجیره تامین حلقه باز و حلقه بسته، این است که محصولات استفاده‌ شده و بازیافتی، به شرکت اصلی باز می‌گردد یا در یک سازمان دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع زنجیره تامین

همان‌طور که احتمالا حدس می‌زنید، انواع مختلفی از مدیریت زنجیره تامین وجود دارد که هر کدام، مزایا و معایب خودشان را دارند و به‌تناسب نوع کسب و کار انتخاب می‌شوند. یک انتخاب اشتباه می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی برای سازمان به دنبال داشته‌باشد.

مدیریت زنجیره تامین با جریان پیوسته (Continuous Flow)

یکی از سنتی‌ترین و قدیمی‌ترین انواع زنجیره تامین ، نوع جریان پیوسته است. این نوع برای صنایع و مشاغل باثبات بهترین انتخاب محسوب می‌شود؛ چون پایداری در آن ضرورت دارد. در این روش، سطح پایداری از تقاضا وجود دارد و کالاهای یکنواخت میان تولیدکننده، توزیع‌کننده و مشتری در جریان هستند.

مدیریت زنجیره تامین سریع (Fast Chain)

این نحوه مدیریت برای محصولاتی به کار می‌رود که چرخه عمر آن‌ها کوتاه است. برای بازدهی حداکثری و فروش مناسب این نوع از محصولات، نیاز به فعالیت‌ها و مهارت‌های خاصی است.

مدیریت زنجیره تامین کارآمد (Efficient Chain)

تامین کارآمد برای صنایع رقابتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و هدف آن به حداکثر رساندن کارایی و پیش‌بینی تولید مناسب است و برای این کار به مواد اولیه و ماشین‌آلات مناسب و کافی نیاز است. کوچک‌ترین ناکارآمدی در طول این زنجیره، اثرات قابل‌توجه و گاه غیرقابل بازگشتی بر سراسر شبکه تامین خواهد داشت. چالش‌های این نوع زنجیره؛ کمبود نیروی کار، کاهش مواد خام اولیه یا اختلال در روند تولید است که راه را برای رقبا باز می‌گذارد.

مدیریت زنجیره تامین چابک (Agile)

این روش به اقلام تخصصی اختصاص دارد که به مراقبت بیشتر در شبکه نیاز دارند. مدیریت زنجیره تامین چابک با هدف حمل و توزیع کالاهای تخصصی به کمک فناوری مورد نیاز بوده‌است. حمل و نقل در این شاخه از محصولات، هزینه بالاتری دارد و حد تعادلی در حجم محصولات باید رعایت شود تا از نظر اقتصادی صرف داشته باشد. این روش در مقابل روش پیوسته قرار می‌گیرد.

مدیریت زنجیره تامین سفارشی‌سازی شده (Custom-Configured)

مدیریت زنجیره تامین سفارشی سازی شده ، ترکیبی از مدل چابک و مدل پیوسته است و تنظیمات آن قابلیت تغییر و دستکاری دارد. در این حالت، محصول در یک یا چند مرحله از زنجیره، سفارشی‌سازی می‌شود.

مدیریت زنجیره تامین منعطف (Flexible)

یکی دیگر از انواع زنجیره تامین ، مدیریت زنجیره تامین منعطف است که در آن امکان مدیریت تقاضا در شرایط بی‌ثبات وجود دارد. به کمک مدیریت منعطف، تقاضا را می‌توان در فصل‌های اوج فروش مدیریت کرد و سپس با کاهش تقاضا در ادامه سازگار شد. برای اجرای بهینه این روش به نرم افزار تدارکات و لجستیک نیاز است.

فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین سعی می‌کند کمبودها را به حداقل رسانده و هزینه‌ها را پایین نگاه دارد. کار فقط مربوط به بحث تدارکات و خرید موجودی نیست و مدیران زنجیره تامین باید کل زنجیره تامین و عملیات لجستیک را نظارت و مدیریت کنند تا کارایی را به حداکثر و هزینه زنجیره تامین سازمان را به حداقل برسانند.

بهبود بهره‌وری و اثربخشی زنجیره تامین در نهایت روی محصول نهایی یک کسب و کار تاثیر می‌گذارد. در SCM، مدیر زنجیره تامین، تمام جنبه‌های زنجیره تامین را که از پنج فرایند اصلی تشکیل شده است، هماهنگ می‌کند.

فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین به شرح زیر است:

نمودار فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین

برنامه ریزی

برای به دست آوردن بهترین نتایج از SCM ، فرآیند مدیریت زنجیره تامین باید با برنامه‌ریزی برای تطبیق عرضه با تقاضای مشتری و برنامه ریزی تولید آغاز شود. درواقع کسب‌وکارها باید نیازهای آینده مشتریان را پیش‌بینی و بر اساس آن عمل کنند.

این برنامه‌ریزی به مواد خام مورد نیاز در هر مرحله از ساخت، ظرفیت تجهیزات و محدودیت‌ها و نیازهای کارکنان در طول فرآیند مدیریت زنجیره تامین مربوط می‌شود. سازمان‌های بزرگ اغلب به ماژول‌های نرم افزارهای ERP برای جمع‌آوری اطلاعات و شکل‌دهی برنامه‌ها متکی هستند.

منبع‌ یابی

کارآمدی فرآیندهای SCM به شدت به روابط قوی با تامین کنندگان متکی هستند. منبع یابی مستلزم همکاری با فروشندگان برای تامین مواد اولیه مورد نیاز در طول فرآیند تولید است. یک سازمان ممکن است بتواند از قبل برنامه‌ریزی کرده و با یک تامین کننده مشخص کار کند تا کالاهای مورد نیازش تامین شود.

با این حال، صنایع مختلف نیاز به منابع متفاوتی خواهند داشت. به طور کلی، در منبع یابی SCM باید از موارد زیر اطمینان حاصل کرد:

• مواد اولیه با مشخصات ساخت موردنیاز برای تولید کالا مطابقت دارد،
• هزینه‌های پرداخت شده برای ساخت کالاها مطابق با انتظارات بازار است،
• فروشنده این امکان را دارد که در صورت بروز رویدادهای پیش‌بینی نشده، مواد اضطراری را تحویل دهد،
• فروشنده دارای سابقه خوبی در تحویل به موقع و با کیفیت کالا است.

مدیریت زنجیره تامین به‌ویژه زمانی که تولیدکنندگان با کالاهای فاسدشدنی کار می‌کنند، بسیار اهمیت دارد. هنگام تامین کالا برای این شرکت‌ها، باید به زمان تحویل کالا و اینکه تامین کننده چقدر می‌تواند این نیازها را برآورده کند، توجه داشت.

تولید

تولید در قلب فرآیندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین است که در آن مواد خام، با استفاده از ماشین‌آلات، نیروی کار یا سایر نیروهای خارجی؛ برای ساختن چیزی جدید تغییر می‌کنند. محصول ایجاد شده، هدف نهایی فرآیند تولید است؛ اگرچه مرحله نهایی مدیریت زنجیره تامین نیست!

فرآیند تولید بیشتر به وظایف فرعی مانند مونتاژ، آزمایش، بازرسی و بسته‌بندی تقسیم می‌شود. در طول فرآیند تولید، یک کسب‌وکار باید مراقب ضایعات یا سایر عوامل قابل کنترلی باشد که ممکن است باعث انحراف از برنامه‌‎های اولیه شود. به عنوان مثال، اگر یک شرکت به دلیل عدم آموزش کارکنان از مواد خام بیشتری نسبت به برنامه‌ریزی منابع مورد نیاز استفاده می‌کند، باید این مشکل را اصلاح یا مراحل اولیه SCM را مجدداً بررسی کند.

تحویل

پس از تولید محصولات و نهایی شدن فروش، یک سازمان باید محصولات خود را به دست مشتریان برساند. فرآیند توزیع اغلب به عنوان یک فرایند موثر در تصویر برند کسب‌وکار دیده می‌شود؛ زیرا تا پیش از آن، مشتری هنوز با محصول تعامل نداشته است. در فرآیندهای قوی SCM، یک شرکت دارای قابلیت‌های لجستیکی و کانال‌های تحویل قدرتمند برای اطمینان از تحویل به موقع، ایمن و ارزان قیمت محصولات است.

این فرایند شامل داشتن پشتیبان یا روش‌های توزیع متنوع نیز هست؛ در صورتی که یکی از روش‌های حمل‌ونقل به طور موقت غیرقابل استفاده باشد! به عنوان مثال، روند تحویل یک سازمان نباید تحت تأثیر بارش برف بی‌سابقه در مناطق توزیع قرار گیرد.

بازگرداندن

فرآیند مدیریت زنجیره تامین با پشتیبانی از محصول و امکان بازگشت کالا از سمت مشتری به پایان می‌رسد. این موضوع که یک مشتری نیاز به بازگرداندن محصول داشته باشد، به اندازه کافی بد است و بدتر این است که این بازگشت به دلیل اشتباه از طرف کسب‌وکار باشد.

این فرآیند بازگرداندن کالا، اغلب لجستیک معکوس نامیده می‌شود. یک کسب‌وکار باید اطمینان حاصل کند که توانایی دریافت محصولات برگشتی را دارد و به درستی فرایند بازپرداخت برای هزینه دریافتی را تعیین کرده است.

بسیاری از سازمان‌ها بازگرداندن کالا از سمت مشتری را به عنوان یک تعامل میان مشتری و شرکت در نظر می‌گیرند. با این حال، بخش بسیار مهمی از این بازگشت باید به شناسایی محصولات معیوب، محصولات تاریخ مصرف گذشته یا کالاهای ناسازگار اختصاص پیدا کند. بدون پرداختن به علت اساسی بازگشت کالا از مشتری، فرآیند مدیریت زنجیره تامین با شکست مواجه خواهد شد و این موارد در آینده نیز احتمالاً ادامه خواهند داشت.

مدیریت زنجیره تامین چه اطلاعاتی را در اختیار کسب و کار قرار می‌دهد؟

در گذشته استفاده از مدیریت زنجیره تامین یک انتخاب دوره‌ای بود و در آینده، این عمل یک ضرورت دائمی به شمار می‌رود. SCM در آینده عمدتا بین برنامه‌ریزی و اجرا تعادل برقرار خواهد کرد و لازمه عملکرد مناسب آن، سرعت و دقت بالا خواهد بود. دیر یا زود کسب و کار شما به این استراتژی و نرم افزار نیاز پیدا می‌کند؛ با اقدام به‌موقع می‌توانید از رقبای خود پیشی بگیرید.

SCM سه ابزار اصلی در اختیار کسب و کارها قرار می‌دهد که در سه حوزه به توسعه کسب و کار کمک می‌کنند:

حوزه اول: شناسایی مشکلات احتمالی

اولین حوزه مربوط به فراهم کردن اطلاعات لازم برای شناسایی مشکلات احتمالی قبل از وقوع است. برای مثال، مدیریت زنجیره تامین موفق ، کالاهایی که دائما مرجوع می‌شوند را شناسایی و پیش از آن‌که مشتری امید و اعتماد خود را از دست بدهد، نسبت به اصلاح یا جمع‌آوری آن‌ها اقدام می‌کند.

حوزه دوم: قیمت‌گذاری متعادل و پویا

دومین حوزه مربوط به قیمت‌گذاری است. همه محصولات در تمام طول سال فروش ثابت و اقبال یکسانی ندارند. مدیریت زنجیره تامین به تشخیص و بررسی شرایط موثر بر قیمت محصولات و به‌روزرسانی و متعادل‌سازی آن‌ها کمک می‌کند. البته قیمت‌گذاری پویا برای همه کسب و کارها، ریسک‌ها و مشکلات مشترکی ندارد و از سازمانی به سازمان دیگر متفاوت است.

حوزه سوم: تحلیل بازار

SCM ابزارهای تحلیل فروش و تقاضا را در اختیار کسب و کار قرار می‌دهد. اطلاعاتی درباره پیش‌بینی فروش، پیش‌بینی سفارش و چگونگی برنامه‌ریزی تحویل که به برنامه‌ریزی مناسب و افزایش طول عمر مشتری کمک می‌کند.

مدیریت زنجیره تامین با استفاده از راهکارهای نرم افزاری

مدیریت زنجیره تامین به یک مدل عملیاتی مبتنی بر تقاضا نیاز دارد که افراد، فرآیندها و فناوری‌ها را به‌شکلی یکپارچه گرد یکدیگر آورد. در این حالت، کالاها و خدمات با سرعت و دقت قابل توجهی ارائه می‌شوند. تمامی این وظایف را، یک نرم افزار پیشرفته و به‌روز می‌تواند پوشش دهد. مدیریت سازمان‌یافته و هوشمندانه زنجیره تامین همیشه اهمیت داشته است؛ اما در حال حاضر جزو ضرورت‌ها و تضمین‌کننده بقای یک کسب و کار است. نرم‌افزارهای تدارکات و لجستیک مزایای دیگری نیز دارند که آن‌ها را ارزشمندتر می‌کند. نکته مهم انتخاب نرم افزار مناسب و شناخته‌شده‌ای است که بتواند کارها را ساده‌تر کند.

مدیریت زنجیره تامین حول موضوعات پاسخگویی، تحویل، تجربه و رضایت مشتری می‌چرخد و البته کاهش هزینه‌ها نیز در آن نقش قابل توجهی دارد. یکایک بخش‌های مدیریتی باید مرتبط و هماهنگ با نیازهای مصرف‌کنندگان باشد. از سوی دیگر یافتن منابع، ارائه قوانین و سیاست‌های تجاری مناسب و شیوه‌های حمل و نقل در این استراتژی اهمیت دارد. به نظر می‌رسد تکنولوژی در جهت بهبود و پیشرفت مدیریت زنجیره تامین پیش می‌رود و نرم افزارها نیز دائما در حال به‌روزرسانی و پیش‌روی هستند.

نرم افزار SCM همکاران سیستم با ایجاد یکپارچگی میان داده‌های مختلف کسب‌وکارها در مراحل مختلف زنجیره تامین ، به کسب‌وکارها کمک می‌کنند تا دید یکسانی میان بخش‌های مختلف داشته و به مدیریت هرچه بهتر زنجیره تامین خود بپردازند. مدیریت و کنترل موجودی، مدیریت هزینه ها و تامین کنندگان و مدیریت متمرکز شعب، تنها بخشی از امکاناتی است که راهکار تدارکاتن و لجستیک همکاران سیستم در اختیار شما قرار خواهد داد. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.

---

منابع:

• Oracle.com
• Stockarea.io
• Ontargit.com
• Gep.com
• Investopedia.com
• Newstreaming.com