حضور مدیران شایسته در صنایع تولیدی از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیران بزرگ و موفق توانایی الهام بخشیدن به کارمندان، هدایت تیم‌های تولید، کنترل روزانه عملیات و کمک به شرکت برای رسیدن به موفقیت را دارند.
اطمینان از عملکرد کارآمد تجهیزات، ایمن بودن عملیات کارخانه‌ای، تولید حجم موردنیاز محصول براساس برنامه و تضمین کیفیت از جمله وظایف اصلی یک مدیر تولید است. درواقع، مدیران تولید ستون فقرات فرایند تولید هستند. اما برای آنکه بدانید آنها دقیقا چه کار می‌کنند، در این مقاله با ما همراه باشید.
مدیریت تولید
در ابتدا به تعریف مدیریت تولید می‌پردازیم؛ به برنامه‌ریزی، سازماندهی، کنترل و هدایت فرایندهای تولید «مدیریت تولید» گفته می‌شود. به عبارت دیگر، مدیریت تولید فرایند مدیریت تبدیل نهاده‌ها یا ورودی‌های تولید (مواد اولیه، منابع انسانی و سرمایه) به خروجی‌های تولید (کالاهایی که یک شرکت تولید می‌کند) است. هدف از مدیریت تولید در شرکت‌ها این است که اطمینان حاصل شود محصولات، به موقع و با هزینه‌ای رقابتی تولید شده و در عین حال کیفیت و الزامات ایمنی در فرایند تولید به درستی رعایت می‌شود.
برخی از وظایف اصلی مدیریت تولید عبارتند از:
- برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید
- تهیه مواد و منابع
- نظارت بر فرایند تولید
- تضمین کیفیت محصولات
- مدیریت پرسنل تولید
- حفظ ایمنی و بهداشت محل کار
مدیر تولید کیست؟
مدیر تولید مسئولیت‌های بسیاری دارد. وظایف شغلی او بسته به محیط و صنعتی که در آن کار می‌کند، متفاوت است. اما مدیر تولید در هر صنعتی که کار کند، مسئولیت‌های روزانه مشخصی دارد که باید به آنها رسیدگی کند.
درواقع، از آنجا که هر محصول یا خدمت ویژگی‌های خاص و متفاوت خودش را دارد، نقش مدیر تولید نیز بسیار پویا است. ممکن است مدیر تولید، در یک سازمان مسئول تحقیق و توسعه یک محصول جدید باشد و در شرکت دیگری جایگاه‌یابی مجدد (Repositioning) یک محصول قدیمی را عهده‌دار شود.
مدیر تولید مسئولیت نظارت و هدایت تیم‌های تولید را در چرخه عمر محصول، از توسعه تا اجرا، با تمرکز بر خواسته مشتریان بالقوه بر عهده دارد. مدیران تولید فضای رقابتی را به‌خوبی می‌شناسند، نیازهای کاربران محصول را درک کرده و راه‌حل‌های جدیدی را برای بهبود محصول ابداع می‌کنند. درواقع، وظایف مدیر تولید را می‌توان در دو بخش دسته‌بندی کرد: وظایف ستادی و وظایف میدانی یا نظارت بر خط تولید کارخانه.
مدیر تولید کارخانه چه کار می‌کند؟
وظایف مدیر تولید را می‌توان به دو دسته وظایف ستادی و میدانی تقسیم کرد که در ادامه به توضیح هرکدام از آنها پرداخته شده است.
وظایف ستادی مدیر تولید
مدیر تولید استراتژی، نقشه راه، ویژگی‌ها و چگونگی موفقیت یک محصول را تعریف می‌کند. او زمانی که در چنین سمتی قرار دارد، در دفتر اداری شرکت حضور داشته و با تمرکز بر چگونگی عرضه محصول تولیدشده به بازار و کسب رضایت مشتریان، برای تیم تولید هدف و انگیزه ایجاد می‌کند.
در ادامه به وظایف ستادی یک مدیر تولید اشاره شده است:
- تجزیه‌و‌تحلیل، درک و برآوردن نیازهای کاربر یا مشتری،
- تعریف چشم‌انداز برای محصولات؛ مانند نقشه راه توسعه چند ساله، بسته‌بندی، راه‌اندازی و توزیع و گسترش محصولات،
- نظارت بر چشم‌انداز بازار برای توسعه تحلیل رقابتی،
- ایجاد هماهنگی‌ها و ارتباطات لازم درباره چشم‌انداز محصول با مدیریت، تیم‌های محصول و سایر ذینفعان،
- انجام تحقیقات و جمع‌آوری اطلاعات و بازخوردها درخصوص محصولات تولیدی،
- هدایت تیم‌ها در کل چرخه عمر محصول،
- برقراری ارتباط با سایر بخش‌ها، مانند بخش مالی برای تعیین بودجه، منابع انسانی برای استخدام کارگران جدید، بخش تدارکات برای اطمینان از تحویل محصولات و غیره.
مدیر تولید استراتژی، نقشه راه، ویژگی‌ها و چگونگی موفقیت یک محصول را تعریف می‌کند
وظایف میدانی مدیر تولید
مدیر تولید به جز مسئولیت‌های ستادی که در یک محیط اداری به آنها رسیدگی می‌کند، باید بر عملیات روزانه تولید یک محصول نیز نظارت داشته باشد. او در بخشی از وظایف خود، تمامی مراحل فرایند تولید را برنامه‌ریزی و هدایت می‌کند.
مدیران تولید بنا بر نوع کارخانه و صنعتی که در آن کار می‌کنند، بر کل کارخانه یا تنها بخش خاصی از فرایند تولید نظارت می‌کنند. بنابراین، شرح شغلی آنها براساس عنوان و گستردگی کار متفاوت است. با این‌حال، اکثر مدیران تولید مسئولیت موارد زیر را در کف کارخانه برعهده دارند:
- برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تولید: مدیر تولید باید با در نظر گرفتن تقاضای مشتری، ظرفیت تولید و موجودی مواد اولیه، برنامه تولید را تنظیم کند،
- تهیه مواد و منابع: این فرد مسئولیت شناسایی و تامین مواد اولیه، تجهیزات و سایر منابع مورد نیاز برای تولید را بر عهده دارد،
- نظارت بر فرایند تولید: مدیر تولید باید بر روند تولید نظارت دقیق داشته باشد تا از بروز مشکلات و خطاها جلوگیری کند،
- تضمین کیفیت محصولات: او مسئولیت نظارت بر کیفیت محصولات تولیدی و انجام اقدامات لازم برای بهبود کیفیت در صورت نیاز را بر عهده دارد،
- مدیریت پرسنل تولید: مدیر تولید باید کارکنان بخش تولید را استخدام، آموزش و راهنمایی کند،
- حفظ ایمنی و بهداشت محل کار: او مسئولیت ایجاد و حفظ یک محیط کاری امن و سالم برای کارکنان را بر عهده دارد،
- تجزیه و تحلیل داده‌ها: مدیر تولید باید داده‌های مربوط به تولید را جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کند تا بتواند فرایندها را بهبود بخشیده و مشکلات را شناسایی کند،
- گزارش‌دهی: این فرد باید به طور منظم گزارش‌هایی در مورد عملکرد بخش تولید به مدیریت ارائه دهد.
از دیگر وظایف مدیر تولید در فضای عملیاتی تولید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نظارت بر راه‌اندازی ماشین‌آلات،
- ایجاد محیطی امن برای تولید،
- مدیریت گردش کار برای پروژه‌های تولیدی،
- حصول اطمینان از کارایی فرایند تولید حین انجام،
- نظارت بر تضمین کیفیت مواد یا کالاهای تولید شده،
- حصول اطمینان از روند فرایند تولید طبق برنامه،
- حصول اطمینان از اینکه محصولات تولیدی با استانداردهای کیفیت مطابقت دارند،
- نوشتن گزارش تولید،
- تحلیل داده‌های تولید و بهینه‌سازی برای بهره‌وری،
- هدایت کارآمد تجهیزات و جریان مواد در طی فرایند تولید،
- حصول اطمینان از اینکه کارگران و تجهیزات، الزامات عملکردی و ایمنی لازم را دارند،
- نظارت بر وقفه‌های کاری و تلاش برای بهبود عملیات،
- استخدام، آموزش و ارزیابی عملکرد کارگران،
- حمایت از کارگران در شرایط دشوار،
- نظارت بر سرپرستان تولید و تفویض وظایف به آنها،
- برآورد هزینه‌ها و برنامه‌ریزی بودجه،
- برقراری تعادل بین افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیات تولید،
- تعیین اهداف بهره‌وری برای هرکدام از تیم‌های تولید،
- ایجاد انگیزه، حمایت و راهنمایی کارمندان تولید،
- حصول اطمینان از رعایت تمامی استانداردهای ایمنی و بهداشتی تا حادثه‌ای در سازمان اتفاق نیوفتد،
- برقراری ارتباط مستمر با مدیریت و صحبت درباره مشکلات و مسائلی که بر تولید تاثیر می‌گذارد،
- ارزیابی و بررسی تجهیزات و ماشین‌آلات برای اطمینان از سالم بودن و به حداقل رساندن خرابی.
البته باید به این موضوع توجه داشت که ممکن است نقش‌های مدیریتی مشخص‌تری در خصوص شغل مدیر تولید وجود داشته باشد. همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، باتوجه به شرایط شرکت‌های تولیدی، یک مدیر تولید ممکن است همه یا بخشی از نقش‌های زیر را نیز عهده‌دار باشد:
- مدیر تولید: نظارت بر فرایند تولید
- مدیر کنترل کیفیت: نظارت بر تیم و فرایند کنترل کیفیت
- مدیر تولید ناب (Lean manufacturing manager): تمرکز بر بهبود کارایی و فرایندها در یک مرکز تولیدی
- مدیر عملیات: نظارت بر عملیات روزانه کف کارخانه
مهارت های مدیر تولید
مدیران تولید باید از روندهای بازار آگاه باشند و بدانند که چه ویژگی‌هایی می‌تواند یک محصول یا خدمت را برای مشتریان خاص، بهتر یا متناسب‌تر کند. یک مدیر تولید باید مهارت خوبی در موارد زیر داشته باشد:
- مهارت‌های ارتباطی خوب به مدیر تولید کمک می‌کند تا با ذینفعان شرکت، مدیران اجرایی و تیم‌های محصول همکاری خوبی داشته باشد، از بازخوردهای بازارِ محصولات آگاه باشد و اطلاعات لازم را در زمان مناسب به افراد مناسب منتقل کند،
- تفکر استراتژیک به مدیر تولید کمک می‌کند تا ایده‌ها را به گونه‌ای اولویت‌بندی و اجرا کند که برای شرکت یا برند تاثیرگذار باشد،
- مهارت‌های رهبری و مدیریتی به مدیر تولید کمک می‌کند تا تیم‌های تولیدی بهترین عملکرد را از خود نشان دهند،
- مهارت‌های فنی به مدیر تولید کمک می‌کند تا از جزئیات طراحی یک محصول یا خدمت آگاه باشد،
- احساس همدلی با کاربر به مدیر تولید کمک می‌کند تا چالش‌های احتمالی کاربران با محصول را شناسایی و ارزیابی کند،
- مدیریت پروژه به مدیر تولید این اطمینان را می‌دهد که واحدهای مختلف بازاریابی، طراحی محصول، مهندسان فروش و سایر ذینفعان با چشم‌انداز محصول همسو هستند،
- مهارت‌های برنامه‌ریزی و سازماندهی به مدیر تولید کمک می‌کند تا فرایندهای تولید را به طور موثر برنامه‌ریزی و سازماندهی کند،
- مهارت‌های حل مسئله باعث می‌شود مدیر تولید بتواند مشکلات مربوط به تولید را شناسایی و حل کند.
سرپرست تولید کیست؟
سرپرست تولید مسئولیت نظارت و هدایت فعالیت‌های روزانه در یک بخش یا خط تولید خاص را بر عهده دارد. این فرد زیر نظر مدیر تولید کار می‌کند، به طور مستقیم با کارکنان تولید در ارتباط است و وظایف متعددی را برای اطمینان از تولید محصولات با کیفیت بالا، به موقع و با راندمان بالا انجام می‌دهد. درواقع، سرپرست تولید اولین فردی است که درصورت بروز مشکل در واحد تولید یک کارخانه، برای رفع آن حاضر می‌شود، دلیل اصلی مشکل را بررسی کرده و در جهت رفع آن قدم برمی‌دارد.
وظایف سرپرست تولید و مدیر تولید در بعضی شرکت‌ها هم‌پوشانی دارد. وظایف سرپرست تولید کارخانه شامل تهیه برنامه تولید، حصول اطمینان از هماهنگ بودن فرایندهای تولید با بودجه، رسیدن مهلت‌ها و بررسی بهره‌وری تجهیزات تولیدی کارخانه است.
سرپرست تولید کف کارخانه کار می‌کند و مستقیما بر تجهیزات، فرایندها و خط تولید نظارت دارد. به طور کلی، این فرد مسئول به حداکثر رساندن زمان تولید و حفظ کیفیت محصول و ایمنی کارکنان است. یک سرپرست تولید بیشتر زمان خود را با کارگران تیم تولید می‌گذراند. وظایف او بسته به نوع محصول و روش ساخت آن، در هر صنعتی متفاوت است؛ اما به طور کلی، این مسئولیت‌ها موارد زیر را شامل می‌شود.
سرپرست تولید کف کارخانه کار می‌کند و مستقیما بر تجهیزات، فرایندهای تولید و خط تولید نظارت دارد
شرح وظایف سرپرست تولید کارخانه
از مهم‌ترین وظایف سرپرست تولید می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- برنامه ریزی تولید
- مدیریت تیم تولید؛ مانند استخدام، ارزیابی، آموزش و برقراری نظم و انضباط در کار
- محول کردن وظایف فرایند تولید به اعضای تیم باتوجه به نیازهای تولید و قابلیت‌های فردی هر کدام از کارگران
- جمع‌آوری داده‌ها و ارائه گزارشاتی درباره تولید
- شناسایی و برطرف کردن مشکلات مربوط به تجهیزات و ماشین‌آلات
- بازبینی فرایندهای تولید به منظور شناسایی احتمال بهبود
- حصول اطمینان از اینکه فرایندهای تولید مطابق با الزامات و مقررات شرکت پیش می‌رود
- حصول اطمینان از اینکه تیم تولید به تمامی مواد اولیه و تجهیزات مربوطه برای تولید محصول دسترسی دارد؛ اطمینان از اجرای روان و بدون مشکل فرایند تولید
- توانایی کار با تیم‌های متخصص اعتبارسنجی یا کیفیت، به منظور حصول اطمینان از اینکه تیم تولید و تجهیزات به‌روز و آموزش‌دیده باشند
- حصول اطمینان از اینکه زمان توقف خط تولید به حداقل برسد.
مهارت های مورد نیاز سرپرست تولید
- مهارت‌های فنی: این فرد باید دانش کافی درباره فرایندها و تکنیک‌های تولید مربوط به بخش یا خط تولید تحت سرپرستی خود را داشته باشد،
- مهارت‌های رهبری: سرپرست تولید باید بتواند کارگران را به طور موثر هدایت کرده و به آنها انگیزه دهد،
- مهارت‌های ارتباطی: سرپرست تولید باید بتواند با کارگران، مدیر تولید، سایر بخش‌های سازمان و مشتریان ارتباط برقرار کند،
- مهارت‌های تحلیلی: سرپرست تولید باید قادر به تشخیص سریع مشکلات در فرایند تولید و انجام اقدامات اصلاحی مناسب باشد. او همچنین، باید مطمئن شود که تیم تولید مهارت و تجهیزات لازم را در زمان مناسب دراختیار دارد،
- توانایی تصمیم‌گیری: سرپرست تولید باید بتواند در هر شرایطی، به سرعت و تحت هرگونه فشاری، پس از ارزیابی تمامی اطلاعات موجود، تصمیم درستی بگیرد،
- مهارت مدیریت زمان: سرپرست تولید باید بتواند با حصول اطمینان از اینکه کارایی تیم تولید بالا است و مدت زمان خرابی دستگاه‌ها کم است، بازده تولید را حفظ کرده و درعین حال، از ایمنی کارکنان و کیفیت محصول نیز مراقبت کند.
سرپرستان تولید معمولا دارای تجربه چندین ساله در تولید هستند و معمولا فعالیت خود را در همان صنعتی که از ابتدا کار خود را آغاز کرده‌اند، تا زمان بازنشستگی ادامه می‌دهند.
تفاوت مدیر تولید و سرپرست تولید
مدیر تولید و سرپرست تولید دو موقعیت شغلی مهم در بخش تولید هر کسب‌و‌کاری هستند که هر دو در فرایند تولید نقش دارند، اما وظایف و مسئولیت‌های آنها کمی با یکدیگر متفاوت است.
عمده‌ترین تفاوت مدیر و سرپرست تولید در محدوده مسئولیت آنها است. مدیر تولید معمولا مسئولیت کل بخش تولید را بر عهده دارد، در حالی که سرپرست تولید مسئولیت یک بخش یا یک خط تولید خاص را بر عهده دارد.
مدیر تولید بر برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی تمرکز دارد، در حالی که سرپرست تولید بر اجرای برنامه‌ها و نظارت بر فعالیت‌های روزانه متمرکز است. تفاوت دیگر این دو نقش در مهارت‌های آنها است؛ مدیر تولید به مهارت‌های رهبری، استراتژیک و تحلیلی قوی نیاز دارد، در حالی که سرپرست تولید باید مهارت‌های فنی، حل مسئله و ارتباطی خوبی داشته باشد. همچنین، مدیر تولید تجربه بیشتری نسبت به سرپرست تولید دارد و در سطوح مدیریتی بالاتر فعالیت می‌کند.
| تفاوت | سرپرست تولید | مدیر تولید |
| محدوده مسئولیت | یک بخش یا یک خط تولید خاص | کل بخش تولید |
| محدوده تمرکز | اجرای برنامه‌ها و نظارت بر فعالیت‌های روزانه | برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژیک |
| مهارت | فنی، حل مسئله، ارتباطی | رهبری، استراتژیک، تحلیلی |
| تجربه | کمتر | بیشتر |
| سطح مدیریتی | پایین‌تر | بالاتر |
تفاوت مدیر تولید و سرپرست تولید
به این نکته باید توجه داشته باشید که ممکن است در برخی سازمان‌ها، وظایف و مسئولیت‌های مدیر تولید و سرپرست تولید تا حدی با یکدیگر هم‌پوشانی داشته باشد. همچنین، همانطور که پیش از این نیز گفته شد، عناوین شغلی و شرح دقیق وظایف در سازمان‌های مختلف، متفاوت است.
به طور خلاصه، مدیریت تولید بخش مهمی در هر کسب‌و‌کار تولیدی به شمار می‌رود. با مدیریت کارآمد فرایند تولید، مشاغل می‌توانند هزینه‌ها را کاهش و رضایت مشتری را افزایش دهند. همچنین، بهره‌وری را بهبود بخشند.
مدیریت تولید پیچیده و چالش‌برانگیز است. با این حال، با استفاده از استراتژی‌ها و ابزارهای مناسب، می‌توانید فرایند تولید خود را به طور موثر مدیریت کنید و به اهداف تجاری خود دست یابید.
نقش راهکارهای نرم افزاری در مدیریت تولید کارخانه
شرکت‌های تولیدی و کارخانه‌ها همیشه با تغییرات دائمی در کسب‌و‌کار روبه‌رو هستند. در دنیای کسب‌و‌کار امروز، مشتریان خواهان سفارشی‌سازی و ارسال سریع هستند. هرچه رشد و توسعه یک سازمان بیشتر باشد، فرایند تولید حساس‌تر و چالش‌برانگیزتر می‌شود. راهکارهای نرم‌افزاری به شرکت‌های تولیدی کمک می‌کند تا خطوط تولید خود را بهتر مدیریت کنند و متحمل هزینه‌های اضافه نشوند.
نرم افزار مدیریت تولید و مدیریت کارخانه همکاران سیستم به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تقاضای بازار و مشتریان را در زمان و میزان مناسب برآورده کنند، ضریب دسترسی منابع و راندمان استفاده از تجهیزات را در سطح بالا قرار داده و محصول و خدمات با کیفیت به مشتریان خود ارائه دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.
منابع
- coursera.org
- indeed.com